ГАжиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти ректори Б

Amaliyotchi: S.AZIMBOYEV
YASHASH JOYIM (SHAHAR, QISHLOQ) NOMI VA UNING KELIB
CHIQISH TARIXI
Men yashaydigan qishloq “Guldursin”deb nomlanadi. Uning o`ziga xos ko`p yillik tarixi mavjud. Sababi, o`sha davrdagi Guldursinqal’a o`ziga xos savdo-sotiq nuqtasi bo`lgan. “Guldursin”nomining kelib chiqishi esa bir podshoh qizining ismidan kelib chiqqan. Tarixga yuzlansak, bir podshohlikka qarshi dushman bostirib keladi. Podshohning qizi esa dushman sarkardasini yaxshi ko`rib qolishi va otasiga, o`z xalqiga xiyonat qilishi aytiladi. O`z xalqiga xiyonat qilgan qizni esa dushman sarkardasi otning dumiga qizning sochlarini bog`latib, otga sudratgan va shu tariqa xiyonatkor qiz vafot etadi. Uning bu qilgan xiyonati ancha vaqtgacha aytib kelinadi va baxshilar va tarixga qiziquvchi shaxslar tomonidan yozib olinadi. Shu tariqa “Gulsum”ismi yillar davomida “Guldursin” ga aylanadi va shu nom bu yerdagi aholining doimiy yashash manziliga aylanadi.


Men bu ma’lumotlarni Ellikqal`a tumani XTB ga qarashli 43- maktabda rarix fani o`qituvchisi Yusupova Gulbahor opadan yozib oldim. U hozir 35 yoshda.


ALLA VA UNING MOHIYATI. BESHIK TO‘YI BILAN BOG‘LIQ URF-ODAT VA DASTURLAR

Alla qadimdan buyon kelayotgan qo`shiqdir. Uni eshitmagan odam bo`lmasa kerak. Allani eshitgan har qanday inson tinchlanib qoladi va asablari tinchlanadi.

Chaqaloq tug`ilgach, qizning uyi tomondan beshik olib kelinadi. Beshikto`y bo`ladi.Beshikto`ynio`tkazish davomida kelinning onasi tomonidan beshik, chaqaloq uchun kichkinagina va chiroyli kiyimlar olib kelinadi. Beshikto`yda chaqaloqni beshikka ilk marotaba kuyov tarafning yoshi eng katta onaxoni belaydi(aynan bizning qishlog`imizda).Bolani beshikka belashda aytiladigan allalar ham bor. Allalarni har kim har xil aytadi. Masalan, kimdir umri uzoq bo`lishi bilan boshlaydi, kimdir esa
ota- onasiga quvoch olib kelgani uchun chaqaloqning umri doim quvnoqlikda o`tishini tilaydi.
Chaqaloq tug`ilganda, har xil udumlar amalga oshiriladi. Masalan, qirq chilla, suyunchi, azon aytish, bolani chilladan chiqarish marosimi va yana boshqa marosimlar amalga oshiriladi. Albatta, bu marosimlarning barchasi qadimdan kelayotgan udumlarimiz hisoblanadi. Zamon qanchalik o`zgarmasin, bu udumlar yo`qolib ketmaydi.bolaning qu`log`iga azon aytish va ism qo`yish ham muhim marosimlardan biri hisoblanadi. Quyoshsiz, havosiz, suvsiz o`simlik va tirik jon bo`lmaganidek, ismsiz ham inson bo`lmaydi. Bolani chilladan chiqarishda uni chomiltiradigan maxsus suv ham bor. Uning tayyorlanishi esa shaxsan meni qiziqtirib qo`ydi. Uning tayyorlanishini mening qo`shnim Saodat momodan yozib oldim. Bolani chilladan chiqarishda aytiladigan maxsus so`z yo` ekan(boshqa viloyatlar, tuman yoki boshqa qishloqlarda bo`lishi mumkin). Menimcha, qanday so`zlar aytilmasin, yangi tug`ilgan chaqaloqqa hech kim yomonlik tilamaydi. Chunki, hali dunyoni qanday ekanligini bilmaydigan go`dakka yomonlik tilash o`ta og`ir gunoh bo`lsa kerak.