Gaipnazarov tahiritdin sidikovich irgasheva durdona yakubdjanovna

3.2.2-rasm. «конструктор запросов» darchasi. 44

3.2.3-rasm. So‘rov yaratish.




Зр Запрос!

TALABAJD		FAM ILIYA - ISMI -	TUG'ILG -	oai -
	1	Chorlev Komil	1998	101
	2	Adilova Nasiba	1997	101
	3	Suyunov Xoliq	1997	102
	4	Xoliqov Abdulla	1997	104
	5	Adilova Nafisa	1998	105
*	(№)

3.2.4-rasm. So‘rovni bajarish.

3.2.5-rasm. Shartli so‘rov tuzish.

6. 
   r
   $ I- 23
   
   OK
   asm. Shartli so‘rov natijasi.
   

^=l
^+l '1 /1 *1 ^&l ^=l ^>l ^<l^<>l ^0r	Not | Like | (| ) |	Вставить

Построитель выражений


Отмена


Назад
Справка

□ Запрос1	<Все>	.	А
(±1 Таблицы (±] Запросы (±) Forms © Reports (+] Функции Q Константы	Арифметические Сравнения Логические	* / \ А + < < = О	3
[«Операторы
| □ Общие выражения		>	-

6. 
   rasm. Ifoda quruvchi.
   

6. 
   rasm. Natija.
   

So‘rovni konstruksiyalash jarayonida uning bajarilishini tek- shirish mumkin.
Ko‘rib chiqilgan so‘rov yaratish texnologiyasi tanlash so‘rovi deyiladi. Boshqa ko‘rinishdagi so‘rovlarni loyihalash texnologi­yasi shu kabi amalga oshiriladi, faqat so‘rovni yechishdan oldin ro‘yxatdan kerakli ko‘rinishni tanlab olish kerak. So‘rovni kons- truksiyalab bo‘lgandan keyin uni saqlash zarur («Конструктор» darchasida mos tugmani bosish bilan). Bunda so‘rovga nom be- rishni taklif qiluvchi muloqot darchasi paydo bo‘ladi.
Ma’lumotlarni tanlash shartini tuzish qoidalari.
Ma’lumotlarni tanlash uchun shart berilganda quyidagi qoi- dalarga rioya qilish kerak:

1. 
   Matnli (simvolli) maydonga qiymat kiritishdan oldin «=» belgisi qo‘yilishi kerak.
   
2. 
   Kiritilayotgan simvollar satri qo‘shtirnoq ichiga olinishi ke­rak. Bu qoidani bajarishni unutsangiz ACCESS uni o‘zi bajaradi.
   
3. 
   Tanlashning matematik shartlari tanlash munosabat amal- lari (=,<>,<,>,<=,>=) bilan aniqlanadi. Bu operatorlardan tashqari maxsus solishtirish amallari (operatorlari) BETWEEN, IN, LIKE ishlatiladi.
   
4. 
   Sana/vaqt (Дата/время) maydonlari bo‘yicha tanlash shartlarini tuzganda, so‘rovlarni tuzishda hisoblanuvchi maydon­lar kabi kiritiladigan shartlar (funksiyalar) qo‘llanilishi mumkin (3.2.1-jadval).
   

Sana/vaqt toifali maydonlarda tanlash shartlari yoki xossala- rini berish uchun ishlatiladigan funksiyalar.
3.2.1-jadval.

Funksiya	Qiymat
Day	1...31 diapazonida oy sanalari tanlash shartini o‘rnatish
Month	1...12 diapazonda oylar bo‘yicha tanlash shartlari o‘rnatiladi
Year	100.9999 gacha diapazonda yillar bo‘yicha tanlash shart­larini o‘rnatish
Week day	1 dan (yakshanba) 7 (shanbagacha) hafta kunlari bo‘yicha tanlash shartlarini o‘rnatadi
Hour	Vaqt diapazoni (hafta tartibi, kvartal tartibi) bo‘yicha tanlash shartlari o‘rnatiladi va quyidagicha yoziladi: Datepart <> — kvartallar bo‘yicha tanlash uchun Datepart <> — haftalar bo‘yicha tanlash uchun (q 1 dan 4 gacha qiymat qabul qiladi ww 1 dan 53 gacha qiymat qabul qiladi)

Date() Joriy sanani tanlash sanasi sifatida o‘rnatadi, masalan,
<> sharti, joriy sanadan 15 kunga kam (oldin) bo‘lgan sanani barcha yozuvlar tanlanish kerakligini bildiradi
Agar bir vaqtda bir nechta parametrlar bo‘yicha bir necha maydon qiymatlariga javob beruvchi mantiqiy shart (AND) (va) mos keladigan yozuvlarni tanlash zarur bo‘lsa, unga mos maydon qiymatlari «Условия отбора» satriga kiritiladi.
Agarda (OR) munosabati bilan bog‘langan bir nechta qiymat- lar bo‘yicha yozuvlar tanlashni amalga oshirish talab etilsa, unga mos qiymatlar «ИЛИ» satrli yacheykalariga kiritiladi.
Odatda ma’lumotlarni tanlash shartini ««конструктор запро­сов» satriga kiritishni doimiy so‘rovlarni konstruksiyalashda taklif etiladi.
Parametrik so‘rovlarni konstruksiyalashda ma’lumotlarni tan- lash shartlarini kiritishni forma orqali amalga oshirish tavsiya qilinadi.
Kesishuvchi so‘rovlarni konstruksiyalash. Kesishuvchi so‘rov- larni konstruksiyalash kesishuvchi so‘rovlarni natijasi hisoblanuv- chi kross-jadvallarni so‘rov yoki jadvallarning sonli maydonlarini tahlil qilish uchun yaratish maqsadga muvofiqdir.
Kesishuvchi so‘rovlarni yaratish ketma-ketligi yuqorida ko‘r- satilgan so‘rovlarni konstruksiyalash texnologiyasidan katta farq qilmaydi.
Bunday so‘rovni loyihalashni boshlash uchun uni yaratish re- jimi, masalan, konstruktor yoki kesishuvchi so‘rovni tanlab olish zarur .
«конструктор» rejimi tanlanganda, «Запрос» menyusida «Перекрёстный» tugmasida sichqonchani bosish kerak.
Kesishuvchi so‘rovda uchta maydon bo‘lishi kerak. Bitta may­don satrlar sarlavhasidan iborat bo‘lsa, ikkinchi maydonda beril­gan jadval maydoni mos qiymatlaridan tashkil topadi.

3. 
   So‘rovlar yordamida hisoblashlarni avtomatlashtirish
   

ACCESS MBBTning muhim xossalaridan biri xilma-xil turda- gi hisoblashlarni avtomatlashtirish imkoniyatining mavjudligidir. Masalan, so‘mdagi tovar narxini, chet el valutasiga pulli ekviva- lentga hisoblab o‘tkazish jarayoni. Bunday hisoblashlarni korxo- naning savdo va moliya faoliyatida bajarish zaruriyati tug‘iladi.
So‘rovlar ishlatib hisoblash jarayonlari so‘rovlarni konstruksi- yalashda maxsus hisoblanuvchi maydon yaratishga asoslangan.
Bu usul berilgan jadvalda hisoblanuvchi maydon nazarda tutilmagan holda ishlatiladi. Bunday maydonni «конструктор» rejimida so‘rovni konstruksiyalashda yaratish mumkin. Buning uchun quyidagi amallarni bajarish kerak:

• 
  «конструктор» rejimida so‘rov yaratish;
  
• 
  «Поле» satrining oxirgi yacheykasiga kursorni o‘rnatish va sichqonchaning o‘ng tugmasini bosib kontekstli menyuni aktiv- lashtirish.
  
• 
  Paydo bo‘lgan darchada «Построить» komandasini ak- tivlashtirish. Bu komandani bajarish natijasida «Построитель выражений» darchasi ochiladi. Uning ko‘rsatmalarini bajarib, hisoblash uchun ifoda quramiz.
  

Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, ixtiyoriy so‘rovning bajarilishi SQL dastur yordamida amalga oshiriladi. Bunday dastur so‘rovni konstruksiyalash jarayonida avtomatik ravishda yaratiladi. Bu das- tur nimalardan iborat ekanligini tushunish uchun so‘rovni SQL rejimida ko‘rish yetarlidir («конструктор» rejimida emas).
Savol va topshiriqlar

1. 
   «конструктор таблиц» qanday axborot bloklaridan tash- kil topadi va ular qanday ketma-ketlikda to‘ldiriladi?
   
2. 
   Maydon nomi qancha simvollardan tashkil topishi mum- kin?
   
3. 
   Maydon nomi probel bilan boshlanishi mumkinmi?
   
4. 
   Sonli ma’lumot toifalarining pulli ma’lumot toifasidan far- qi nimada?
   
5. 
   Ma’lumotlar bazasi jadvallarida kalit maydon takrorlanuv- chi qiymatga ega bo‘lishi mumkinmi?
   
6. 
   Relatsion ma’lumotlar bazasida qaysi maydonlar bosh, qay- silari tobe hisoblanadi?
   
7. 
   ACCESS MBBTda yaratiladigan so‘rov ko‘rinishlarini ay- tib bering.
   

IV BOB. MA’LUMOTLAR BILAN ISHLASHNI AVTOMATLASHTIRISH
4.1. Formalar yordamida ma’lumotlarni kiritish va tahlil qilish
Ixtiyoriy ma’lumot bazasi asosini jadvallar va so‘rovlar tash- kil qiladi. Lekin, zamonaviy amaliy dasturlar yoki foydalanuvchi ilovalarini yaratish, foydalanuvchining do‘stona interfeysini, ya’ni foydalanuvchi va kompyuter orasidagi muloqotning samarali usu- lini tashkil qilishni ishlab chiqishni talab qiladi.
Ma’lumotni tashkil qilish usullaridan biri formalar ishlab chiqishdir. Microsoft Access tizimi ilova ishlab chiquvchiga kuchli muloqot formalar yaratish vositalarini beradi. Quyidagi vazifalarga mo‘ljallangan muloqot formalari mavjud:

• 
  jadvalga ma’lumotlar kiritish uchun;
  
• 
  so‘rovlarga axborotlarni qayta ishlash shartlarini kiritish;
  
• 
  foydalanuvchi interfeysini tashkil qilish.
  

Jadvallarga ma’lumotlar kiritish uchun formalar axborotlarni kiritishni shunday tashkil qilishiga mo‘ljallanganki, u operatorni ma’lumot kiritishda yo‘l qo‘yadigan xatoliklarni minimumga keltirishga yordam beradi. Bundan tashqari bunday formalar jad­valga joylashgan ma’lumotlarni tahlil qilish uchun xizmat qiladi.
So‘rovlarga axborotlarni qayta ishlash shartlarini kiritish uchun formalar, yuqoridagi kabi maqsadlarga mo‘ljallangan. Bundan tashqari ular SQL tilidan foydalanmasdan so‘rovlarni konstruksiyalash imkoniyatini beradi.
Foydalanuvchi interfeysini tashkil qilish uchun ishlatiladigan formalar, ishlab chiqilgan amaliy dasturni samarali rasmiylashti- rish (interfeyslar yaratish) uchun mo‘ljallangan. Bularga har xil vazifali formalar, zastavka formasi, menyu formasi, tugmali for- malar va boshqalar kiradi.

2. 
   Ma’lumotlarni jadvalga kiritish uchun formani ishlab chiqish texnologiyasi
   

Ma’lumotlarni kiritish formasi jadvallar bilan ishlashda foydalanuvchi uchun tushunarli va qulay interfeysini ifodalaydi. Ma’lumotlarni kiritish formasi quyidagilarni ta’minlaydi:

• 
  ma’lumotlarni kiritish va qo‘shish;
  
• 
  ixtiyoriy yozuvni kiritish;
  
• 
  ma’lumotlarni tuzatish.