14
urobilinogenlar borligiga boglik (siydikda xammasi bulib 17 tagacha
fiziologik va 18 tagacha patologik rang moddalari bor). Siydik rangining
tuqligi uning kontsentratsiya darajasiga boglik -
buyrakning kontsentratsion
xususiyati pasayganda siydik rangi ochrok buladi, gipostenuriyada - rangi
suvga uxshab koladi. Siydikning rangini uzgarishi u yoki bu ozuќa
maxsulotlar va dori moddalar ќabul ќilish bilan boѓliќ: ќizilcha istehmol
ќilish va amidopirin ќabul ќilinganda siydik ќizil rangga kiradi, xloroxindan
to‗k sariќ, furazolidon va furagindan yaќќol sariќ, trixopoldan to‗ќ jigarrang
bulishi mumkin. Ќon aralashganda siydik rangi gusht so‗liga o‗xshagan
bo‗ladi, gemoglobin bo‗lishi to‗ќ jigarrang, metgemoglobindan ќora
rangga
kirishi kuzatiladi. Bilirubin bo‗lganda siydik rangi pivo rangiga,
urobilinogendan ќizil daraxt rangiday o‗zgaradi. Surunkali buyrak
yetishmovchiligida siydik rangi juda och bo‗ladi, chunki bunda uroxromlar
ajralmaydi. Siydik rangining o‗zgarishi siydik diatezlarida xam kuzatiladi:
uratlar bo‗lganda ќizil ѓisht rangida, fosfatlarda oќ sut rangida bo‗ladi. Yangi
ajralgan siydik soѓlom bolalarda tiniќ bo‗ladi. U turib kolganda ishkoriy
fosfatlar va siydik yullarining shilligidan iborat yengil xiralanish kuzatiladi.
Siydikni kuchlirok xiralashuvi unda kup miqdorda leykotsitlar,
eritrotsitlar,
bakteriyalar, tuzlar, shilliq, epitelial xujayralar, yog tomchilariga boglik.
normada siydik sust kupiklashadi va kupik tez yukoladi. Siydik bilan
kup miqdorda oksil va kand ajralganda uni chaykatilsa turgun va kup kupik
xosil buladi.
siydik chukmasiiing mikroskopik tekshiruvi siydikda eritrotsit,
leykotsit, tsilindrlar, epitelial xujayralar, shilliq,
tuz kristalarini aniqlashda
yordam beradi. Siydikda kup miqdorda eritrotsitlarni topilishi (kuz bilan
kurinarli) gematuriya, agar leykotsitlar aniqlansa (yiringga uxshash) - piuriya
deb ataladi. Proteinuriya. Sutkalik siydik bilan oksilning yukolishi tegishli
meyordan ortik bulsa bu proteinuriya patologik xisoblanadi. Bu koptokcha
kapillyarlarining bazal membranasini butunligi buzilishi,
kanalchalarda oksil
reabsorbtsiyasi buzilishida xamda glomerulyar filg‘tr butligi naychalardagi
15
reabsorbtsiya buzilishi bilan birgalikda kelganda kuzatiladi. Shu bilan
birgalikda siydik bilan oksil ajratilishining ortishi tukimalarda oksilning
ortikcha parchalanishi va eritrotsitlar gemolizida va shuningdek isitmali
xolatlarda uchraydi (ryabov s.i. Va b., 1976; magks m.l., 1970). Shuni
tahkidlash lozimki, kandaydir yukumli kasallik
tufayli isitma xolatida
aniqlangan proteinuriya, bolani batafsil tekshirish va kuzatishni talab etadi,
chunki buyraklarni patologik jarayonga jalb etilishi bilan boglik bulishi
mumkin. Fakat dinamik kuzatuvda tez yukolgan proteinuriya uning sababi
isitma ekanligini tasdiklaydi. Shuningdek,
doimiy proteinuriya, ayniksa u
gematuriya va tsilindruriya bilan birgalikda kuzatilsa, buyrak patologiyasiga
xosdir.
siydikdagi oksilni nafakat ertalabki portsiyada, balki sutkalik
portsiyasida xam aniqlash lozim. Bu patologik jarayon dinamikasini tu‗g‗ri
baxolash
uchun muximdir, chunki siydikni ayrim portsiyalaridagi oksil
miqdorining kamayishi proteinuriyani pasaygani kabi tassavurni xosil qiladi,
aslida esa u diurez kupayishi bilan boglik bulishi mumkin. Oksil
(g/l)
va
sutkalik diurezning miqdorini aniqlab, sutkalik proteinuriya xisoblanadi
(g/l).
sust proteinuriya (sutkasiga 1g gacha) pielonefrit
va boshqa asosan
kanalchalarning
zararlanishida,
urtacha
(1-2,5
g/
sutkasiga)
–
koptokchalarning zararlanishi ustuvorligi bilan kechuvchi
utkir
va
surunkali buyrak kasalliklarida (glomerulonefrit,
volchankali
nefrit,
tugunchali periarteriit); yakkol proteinuriya (2,5 -z g/sutkasiga, bag‘zan
20-50 g/sutkasiga) - turli genezdagi nefrotik simdromda kuzatiladi.
Quyidagilar tafovut qilinadi:
Do'stlaringiz bilan baham: