Gafurov adaxam anvarovich

Siydikning rangi va tinikligi 
soglom bolalarda siydik rangi somon sarik rangdan to tuk sarik rangacha 
uzgarib turadi va bu undagi uroxromogenlar, uroxrom a va v, uroetrin, 

---

14 
urobilinogenlar borligiga boglik (siydikda xammasi bulib 17 tagacha 
fiziologik va 18 tagacha patologik rang moddalari bor). Siydik rangining 
tuqligi uning kontsentratsiya darajasiga boglik - buyrakning kontsentratsion 
xususiyati pasayganda siydik rangi ochrok buladi, gipostenuriyada - rangi 
suvga uxshab koladi. Siydikning rangini uzgarishi u yoki bu ozuќa 
maxsulotlar va dori moddalar ќabul ќilish bilan boѓliќ: ќizilcha istehmol 
ќilish va amidopirin ќabul ќilinganda siydik ќizil rangga kiradi, xloroxindan 
to‗k sariќ, furazolidon va furagindan yaќќol sariќ, trixopoldan to‗ќ jigarrang 
bulishi mumkin. Ќon aralashganda siydik rangi gusht so‗liga o‗xshagan 
bo‗ladi, gemoglobin bo‗lishi to‗ќ jigarrang, metgemoglobindan ќora rangga 
kirishi kuzatiladi. Bilirubin bo‗lganda siydik rangi pivo rangiga, 
urobilinogendan ќizil daraxt rangiday o‗zgaradi. Surunkali buyrak 
yetishmovchiligida siydik rangi juda och bo‗ladi, chunki bunda uroxromlar 
ajralmaydi. Siydik rangining o‗zgarishi siydik diatezlarida xam kuzatiladi: 
uratlar bo‗lganda ќizil ѓisht rangida, fosfatlarda oќ sut rangida bo‗ladi. Yangi 
ajralgan siydik soѓlom bolalarda tiniќ bo‗ladi. U turib kolganda ishkoriy 
fosfatlar va siydik yullarining shilligidan iborat yengil xiralanish kuzatiladi. 
Siydikni kuchlirok xiralashuvi unda kup miqdorda leykotsitlar, eritrotsitlar, 
bakteriyalar, tuzlar, shilliq, epitelial xujayralar, yog tomchilariga boglik. 
normada siydik sust kupiklashadi va kupik tez yukoladi. Siydik bilan 
kup miqdorda oksil va kand ajralganda uni chaykatilsa turgun va kup kupik 
xosil buladi.
siydik chukmasiiing mikroskopik tekshiruvi siydikda eritrotsit, 
leykotsit, tsilindrlar, epitelial xujayralar, shilliq, tuz kristalarini aniqlashda 
yordam beradi. Siydikda kup miqdorda eritrotsitlarni topilishi (kuz bilan 
kurinarli) gematuriya, agar leykotsitlar aniqlansa (yiringga uxshash) - piuriya 
deb ataladi. Proteinuriya. Sutkalik siydik bilan oksilning yukolishi tegishli 
meyordan ortik bulsa bu proteinuriya patologik xisoblanadi. Bu koptokcha 
kapillyarlarining bazal membranasini butunligi buzilishi, kanalchalarda oksil 
reabsorbtsiyasi buzilishida xamda glomerulyar filg‘tr butligi naychalardagi 

---

15 
reabsorbtsiya buzilishi bilan birgalikda kelganda kuzatiladi. Shu bilan 
birgalikda siydik bilan oksil ajratilishining ortishi tukimalarda oksilning 
ortikcha parchalanishi va eritrotsitlar gemolizida va shuningdek isitmali 
xolatlarda uchraydi (ryabov s.i. Va b., 1976; magks m.l., 1970). Shuni 
tahkidlash lozimki, kandaydir yukumli kasallik tufayli isitma xolatida 
aniqlangan proteinuriya, bolani batafsil tekshirish va kuzatishni talab etadi, 
chunki buyraklarni patologik jarayonga jalb etilishi bilan boglik bulishi 
mumkin. Fakat dinamik kuzatuvda tez yukolgan proteinuriya uning sababi 
isitma ekanligini tasdiklaydi. Shuningdek, doimiy proteinuriya, ayniksa u 
gematuriya va tsilindruriya bilan birgalikda kuzatilsa, buyrak patologiyasiga 
xosdir. 
siydikdagi oksilni nafakat ertalabki portsiyada, balki sutkalik 
portsiyasida xam aniqlash lozim. Bu patologik jarayon dinamikasini tu‗g‗ri
baxolash uchun muximdir, chunki siydikni ayrim portsiyalaridagi oksil 
miqdorining kamayishi proteinuriyani pasaygani kabi tassavurni xosil qiladi, 
aslida esa u diurez kupayishi bilan boglik bulishi mumkin. Oksil 
(g/l) 
va 
sutkalik diurezning miqdorini aniqlab, sutkalik proteinuriya xisoblanadi
(g/l).
sust proteinuriya (sutkasiga 1g gacha) pielonefrit va boshqa asosan 
kanalchalarning 
zararlanishida, 
urtacha 
(1-2,5 
g/ 
sutkasiga) 
– 
koptokchalarning zararlanishi ustuvorligi bilan kechuvchi 
utkir 
va 
surunkali buyrak kasalliklarida (glomerulonefrit, 
volchankali 
nefrit, 
tugunchali periarteriit); yakkol proteinuriya (2,5 -z g/sutkasiga, bag‘zan 
20-50 g/sutkasiga) - turli genezdagi nefrotik simdromda kuzatiladi. 
Quyidagilar tafovut qilinadi: