G‟afur G‟ulom Kichkintoylarning katta shoiri

G’afur G’ulomning bolalar nasriga 
qo'shgan hissasi 

---


G'afur G'ulom "Shum bola" qissasini salkam 
yigirma besh yil ishladi", - deb yozadi Said 
Ahmad. Shum bola” qissasi tom ma‟noda 
avtobiografik asar bo`lib, unda urush 
yillaridagi og`ir ahvol, bolalarning qarovsiz 
qolib ketishi chiroyli tarzda tasvirlab beriladi. 
Bu asarning bosh qahramoni Qoravoy 
muallifning aksi sifatida tasvirlanadi.

---

“Shum bola” 

Adibning
“Shum bola”
qissasida 
o‟zbek xalqining 
o‟tmishdagi og‟ir hayoti, 
xususan, 
o‟smirlarning 
qarovsizligi, ularning bir 
parcha non deb darbadar 
kezishlari achinarli 
tasvirlansa, 
ba‟zi 
obrazlarning harakatlari
kulgi ostiga olinadi

---

---

“Shum bola” kinofilmidan lavhalar 

---

---

 
Insonga xos mangu tuyg’ular

 

"Qish va shoirlar" (1929);


"Non" (1931); 

"Toshkent" (1933); 

"Qutbda saylov" (1937); 

"Men Yahudiy" (1941); 

"Qish" (1941); 

"Xotin" (1942); 

"Afsuski, afsusni qo’shib ko’mmadi" 
(1945) 
 
singari she'rlarda aks etdi.
 
www.arxiv.uz 

---

Obod, tabiat va qalb, bog’, saxiy bog’bon, 
umiddagi kelajak singari tuyg’ular 

"Bog’" (1934); 
 

"Sog’inish" (1942); 
 

"Kuz keldi" (1945); 
 

"Kuzgi Ko’chatlar" (1948);

“Chaman” 

“Bahor ohanglari” 
 
kabi she’rlarida gavdalanadi. 
www.arxiv.uz 

---

Yurt, xalq, kelajak oldidagi mas'ullik, Ota 
timsoli aks etgan


"Sen yetim emassan" (1942); 
 

"Sog'inish" (1942); 
 

"Biri biriga shogird, biri biriga ustod" 
(1950); 
 

"Sizga" (1947); 
 

"Bahor taronalari" (1948); 
 
 
singari she'rlari xalq ko’nglidan chuqur joy 
oldi.
www.arxiv.uz 

---

“Sen yetim emaSSan” 
Gafur Gulomning barchaga ma`lum va mashhur “Sen etim 
emassan” she`ri kuchli ichki tug’yon bilan yozilgan.

 
Ushbu she`r ikkinchi jahon urushi ayni dahshatli tus olgan bir 
paytda, beomon, qonli qirg’in olovi ostida qolgan belorus, 
ukrain va rus tuprog’ida ota-onasiz etim bo`lib qolgan murg’ak 
go`daklarning O`zbekiston tuprog’iga olib kelinishi davrida 
yozilgan. 
 
 
She’rda shoirning o`z boshidan kechirgan etimlik yillarining 
dahshatli mashaqqatlari lirik chekinish orqali ochib berilgan. 
Shoir o`z xotiralarini izchil kuchayib boruvchi poetik pafos bilan 
she`rxonga etkazishga, uni o`zining dardli xotiralari bilan oshno 
etishga muvaffaq bo`lgan. 
 
www.arxiv.uz 

---

Qissaning tarbiyaviy-estetik ahamiyati

Qissa dastlab 1936 yilda “Shum bolaning sarguzashti” 
nomi bilan “Mushtum” jurnalida chop etildi. Keyin
“Dobdirash” deb o‟zgartirdi. Har ikkala bo‟lim yaxlit 
ko‟rinishda 1938 yili “Shum bola” nomi bilan kitob 
holida bosilib chiqdi. Yozuvchi asarning boshidan 
oxirigacha latifalardan, xalq ertaklari va hikoyalaridan, 
askiyalarida unumli foydalandi. Shum bola dovyurak va 
chaqqon, u mehnatkash xalq vakili sifatida gavdalanadi. 
Sariboy, Azimxo‟ja, Bo‟riboyvachcha, Qoraxo‟ja kabi 
salbiy obrazlarga qarama-qarshi qo‟yiladi. Bu qissaning 
tarbiyaviy-estetik ahamiyati katta.

---

«Mening o‘g‘rigina bolam» hikoyasi 
haqida

Bu voqeiy hikoya 1965 yilda yozilgan. Unda 1917 yillar voqealari aks 
etgan, o‘g‘rini insofga keltirgan Roqiya bibi obrazi berilgan. Hikoya 
«Otamizning o‘lganiga anchagina yil o‘tib ketdi. Bu yil o‘n yettinchi 
yilning ko‘klamida onamizdan ham ajralib, shum yetim bo‘lib qoldik...» 
degan gaplar bilan boshlanadi. Asarda Roqiyabibi o‘g‘riga qarata: 
«Tiriklik toshdan qattiq, tuyaning ko‘ziday non anqonga shapig‘ 
(tirikchilik og‘ir bo‘lib qolgan). Ro‘zg‘orda bo‘lsa, ko‘z ko‘rib, qo‘l 
tutguday arzigulik buyum qolgani yo‘q. Bir chekkadan sotib yeb 
turibmiz. «Turib yeganga turumtog‘ chidamas», deganlar. Zamon qattiq, 
o‘g‘rigina bolam, zamon qattiq!» deganda, unga javoban o‘g‘ri: «Mening 
ham ikki bolam, xotinim, bitta kampir onam bor, bir tovuqqa ham don 
kerak, ham suv kerak, deganlaridek, shularni boqishim kerak, to‘rtta 
chavati non topish uchun o‘zimni o‘tga, cho‘qqa, Alining tig‘iga uraman. 
Zamon chappasiga ketdi. Kerinska poshsho bo‘lgandan keyin urush 
to‘xtaydi degan edilar. Hali-beri to‘xtaydigan ko‘rinmaydi» - deydi. 

Hikoya ikki nochor odamning bir-biriga arz-holigina bo‘lib qolgan emas, 
balki muloqot asnosida ayon bo‘ladiki, ular o‘z taqdirlarida xalqning 
ahvol-ruhiya
t
ini jamuljam etganlar. Bu hol hikoyaning ma’no salmog‘ini, 
jozibasini oshirgan.

---

G„afur G„ulom

Xulosa qilib aytganda, akademik shoir G'.G'ulom 
o'zbek bolalar adabiyotini yuksaltirishga barakali 
hissa qo'shdi. 

G'.G'ulom qilgan xizmatlari uchun O'zbekiston 
fanlar Akademiyasining haqiyqiy a'zosi bo'ldi, 
Davlat mukofati Laureati bo'lib bir qancha 
ordenlar bilan taqdirlandi. 

1963 yil may oyida shoirning 60 yoshga to'lishi 
munosabati bilan unga "O'zbekiston xalq shoiri" 
degan faxriy unvon berildi. 

---

---

04.06.2022 
25 
Adabiyotlar 

1. 
S. Jahongirov . O‟zbek bolalar folklori.T.1974 

2. O„zbek bolalar antologiyasi. She‟riyat. 1-qism. –
Sharq. 
–T.: 2006. 

3. O„zbek bolalar antologiyasi. Nasr. 2-qism. –
Sharq. 
–T.: 2006. 

http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_wra
pper&Itemid=388
 

Jumaboev M. Bolalar adabiyoti. 
–T.: O`qituvchi, 
2002.