Г. Ю. Айзенкнинг “экстраверсия-интроверсия ва невротизмни аниқлаш сўровномаси”

Психологиянинг асосий методли тамойиллари сифатида қуйидагилар кўрсатилган:

• 3. Психика ва онгнинг фаолиятда ривожланиш тамойили. Ушбу тамойил психика ҳақида унинг фаолият жараёни ва натижаси сифатида узлуксиз ривожланишда кўриб чиқилгандагина тўғри тушунча ҳосил бўлишини билдиради.

ПСИХИКА

• Психика – юксак даражада ташкил топган материянинг воқеликни алоҳида шаклда акс этувчи хусусият. Асосан, сезги, тасаввур, тафаккур, иродавий хатти-ҳаракати ва бошқалар субъектив образларда акс этади.
• Психика – объективлик билан субъективликнинг бирлигидир.

ПСИХИКА НИМА

• ПСИХИКА ИНСОННИНГ ТАШҚИ ДУНЁ БИЛАН АЛОҚАСИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ВА ИНСОН ФАОЛИЯТИНИ ТАРТИБГА СОЛУВЧИ ТИЗИМ.

СЕЗУВЧАНЛИК

• 1. ШАХСНИНГ ХАРАКТЕРЛИ ХУСУСИЯТИ БЎЛИБ ТАШҚИ ҚЎЗҒАТУВЧИЛАРНИ СЕЗИШИ, ФАРҚЛАШИ УЧУН ЖАВОБ БЕРУВЧИ ҚОБИЛИЯТДИР.
• 2. ТИРИК МАВЖУДОТЛАРНИНГ МАЗМУНИНИ БЕЛГИЛОВЧИ ХУСУСИЯТ. УЛАРНИНГ ИШЛАШИ, ҲАРАКАТ ҚИЛИШИ, ТАШҚИ ТАЪСИРЛАРГА ЖАВОБ БЕРИШИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ТИЗИМ.
• 3. АСАБ ТИЗИМИГА ЭГА БЎЛГАН ОРГАНИЗМЛАРНИНГ ТАШҚИ ҚЎЗҒАТУВЧИЛАРГА НИСБАТАН СУБЪЕКТИВ ЖАВОБИ(МАСАЛАН, ИССИҚ, СОВУҚ, ОҒРИҚ ЁҚИМЛИ, ЁҚИМСИЗ).

СЕНСОР ТИЗИМ

• СЕЗГИЛАР ТИЗИМИ БЎЛИБ – АСАБ ТИЗИМИНИНГ ИЧКИ ВА ТАШҚИ ТАЪСИРЛАРГА ЖАВОБ БЕРИШ КАНАЛИ.
• СЕЗГИ(СОДДА ПСИХИК ЖАРАЁН) ПАЙДО БЎЛИШИ УЧУН:
• 1. ҚЎЗҒАТУВЧИЛАР(ФИЗИК- КИМЁВИЙ ҚЎЗҒАТУВЧИЛАР) КЕРАК.
• 2. РЕЦЕПТОР СЕЗУВЧИ НЕРВ.
• 3. АФФЕРЕНТ-ЭФФЕРЕНТ ЙЎЛЛАР.

ОНГ НИМА? УНИ ҚАНДАЙ ТАЪРИФЛАШ МУМКИН

• 1. ОНГ – ОРГАНИЗМНИНГ ТАШҚИ ДУНЁ ҲОДИСАЛАРИГА БЎЛГАН СУБЪЕКТИВ ТАЖРИБАСИ.
• 2. ПСИХИКАНИ ЮҚОРИ ДАРАЖАДА ТАШКИЛ ТОПГАН АКС ЭТТИРИШ ФОРМАСИ.
• 3. ОНГ ФАЛСАФА, СОЦИОЛОГИЯ, ПСИХОЛОГИЯНИНГ АСОСИЙ ТУШУНЧАЛАРИДАН БИРИ БЎЛИБ ВОҚЕЛИКНИ ИНСОН ТАФАККУРИДА ИДЕАЛ ТАРЗДА АКС ЭТТИРИШДИР.
• 4. ОНГ - БУ ВОҚЕЛИКНИ АКС ЭТТИРИШНИНГ ЮҚОРИ ФОРМАСИ БЎЛИБ, У ШАХСНИНГ АТРОФ МУҲИТ, ҲОЗИР ВА ЎТМИШ ҲАҚИДА ҲИСОБ БЕРИШИ, ҚАРОР ҚАБУЛ ҚИЛИШИ ВА ШУ ОРҚАЛИ ЎЗ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРИНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ ҚОНУН ҚОИДАЛАРИ.
• ОНГ – БУ ПСИХИКА ЖАРАЁНЛАРИНИНГ ИЖОДИЙ МАҲСУЛИ(СЕЗГИ, ИДРОК, ХОТИРА, ДИҚҚАТ, ТАФАККУР).

• ФОТОТРОПИЗМ – ТУШАЁТГАН ЁРУҒЛИК НУРИГА ҚАРАБ ЎСИМЛИК ОРГАНЛАРИНИНГ ЎСИШ ЙЎНАЛИШИ ВА ҲАЙВОНЛАРДА ТАНА ҲОЛАТИНИНГ ЎЗГАРИШИ.
• ГЕОТРОПИЗМ - ҲАР ХИЛ ЎСИМЛИКЛАРНИНГ ЕР ШАРИНИНГ МАРКАЗИГА НИСБАТАН МАЪЛУМ БИР ЙЎНАЛИШДА ЎСИШ ҚОБИЛИЯТИ.
• ТЕРМОТРОПИЗМ – ҲАРОРАТ ЎЗГАРИШИГА НИСБАТАН ЎСИМЛИКЛАРИНИНГ ТАНА ҚИСМЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ.
• АНТРОПОГЕНЕЗ – ИНСОННИНГ ТАРИХИЙ ШАКЛЛАНИШ ЖАРАЁНИ(ХОМО САПИНЕСНИНГ МАЙМУНСИМОНЛАРДАН АЖРАЛИБ ЧИҚИШИ).