G. V. Leybnits taklif qilgan lik Sanoq tizimi ishlatiladi. Bunday sonlarni tasvirlash uchun ta va raqamlaridan foydalaniladi lik Sanoq tizimining ishla-tilishi ehmlar quriladigan ele-mentlarning faqat 2

O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish Vazirligi

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi

Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti.
2-AMALIY ISH


Mavzu: Sanoq tizimlari. Pozitsion sanoq tizimlari
Bajardi:Xoldarov Zufarbek


811-19 guruh
Toshkent 2021
Sanoq tizimi - sonlarni maxsus belgilar (raqamlar) toʻplami yordamida yozish usuli. Sanoq tizimining pozitsion va nopozitsion koʻrinishlari mavjud. Nopozitsion Sanoq tizimi rim raqamlari bilan, pozitsion Sanoq tizimi esa biz oʻrgangan va arab raqamlari (aslida hind raqamlari) deb ataladigan belgilar bilan yoziladi. Pozitsion Sanoq tizimida oʻrniga qarab raqamning qiymati oʻzgarib boradi. Mas, 34 soni 4 ta birlik va 3 ta oʻnlikni bildiradi. Agar ularning oʻrni almashtirilsa 43 soni hosil boʻladi. Bu sonda 3 ta birlnk va 4 ta oʻnlik mavjud, yaʼni 3 ning qiymati 10 marta kamaydi va aksincha 4 ning qiymati 10 barobar oshdi. Bunday oʻnlik Sanoq tizimidagi sonlarning raqamlari uni 10 lik asos darajalari yigʻindisida tasvirlashning koeffitsiyentlari hisoblanadi. Hisoblash mashinalarida, odatda, G.V. Leybnits taklif qilgan 2 lik Sanoq tizimi ishlatiladi. Bunday sonlarni tasvirlash uchun 2 ta — 0 va 1 raqamlaridan foydalaniladi. 2 lik Sanoq tizimining ishla-tilishi EHMlar quriladigan ele-mentlarning faqat 2 ta turgʻun ishchi holatda boʻlishi bilan bogʻliq. Bu elementlar kalitlarga oʻxshash boʻlib, ular yozilgan yoki oʻchirilgan holatlarda boʻladi. Uchinchi holat yoʻq. Bu holatlarning biriga 1, 2siga 0 mos qoʻyilsa, bunday elementlarning ketmaketligi 2 lik Sanoq tizimidagi songa mos keladi.


POZITSION SANOQ TIZIMLARI
Sanoq tizimi - bu miqdoriy qiymatlar va miqdorlarni ma'lum belgilar (belgilar yoki harflar) yordamida aks ettirish usuli (usuli).
Pozitsiyasiz sanoq tizimlariga misollar keltirishdan oldin hisoblashda pozitsionlik va pozitsiyalilik nima ekanligini tushunib olish kerak. Ko'p sonli pozitsion sanoq tizimlari mavjud. Endi ular bilimlarning turli sohalarida quyidagilarni qo'llaydilar: ikkilik (faqat ikkita muhim elementni o'z ichiga oladi: 0 va 1), olti burchak (belgilar soni 6 ta), sakkizli (8 ta belgi), o'n ikki raqamli (o'n ikkita belgi), o'n oltinchi (o'n oltita belgini o'z ichiga oladi). Bundan tashqari, tizimdagi har bir belgilar qatori noldan boshlanadi. Zamonaviy kompyuter texnologiyalari ikkilik kodlardan foydalanishga asoslangan - ikkilik pozitsion sanoq tizimi.