G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

75-rasm. 
Nanophyton erinaceum
 turining barg mezofilli krans-
ventro-dorsal tipli: 
a – sxema
,
 
b – uchki, v – о‘rta, g – ostki. Shartli 
belgilar: D – druz, KH – krans-hujayra, SK – sklerenxima,
UH – ustunsimon hujayra, E – epiderma, О‘B – о‘tkazuvchi bog‘lam. 
а 
b 
v 
g 
SK 
148

---

bо‘lingan: ustki qismidagi ustunsimon hujayralar tipik ustunsimon 
hujayra vazifasini, ostki ustunsimon hujayralar esa krans-hujayra 
vazifasini bajaradi (76-rasm). 
Chо‘lda tarqalgan о‘simlik turlarining gipodermasida, ustunsimon 
va suv saqlovchi hujayralarda oksalat kalsiy druzlar kо‘p miqdorda 
uchraydi. Bular hujayralar faoliyatining elementi hisoblanib, 
о‘simlikni yorug‘likka va qurg‘oqchilikka qarshi chidamlilikni 
oshiradi. Ayrim hujayralarda gips kristallari uchraydi.
Krans-tipli mezofillar evolyutsion jihatdan bir hil bо‘lmaydi. 
Koxioid, salsin va shoberi tiplar salsoloid, klimakoptera – tiplariga 
qaraganda qadimiyroq hisoblanadi. Krans-tuzilmalar chо‘lning 
daraxtsimon, butasimon hamda uzoq vegetatsiyalovchi bir yillik 
о‘simliklarda krans-hujayralar о‘zining fenoritm tipining davomiyligi 
bilan ustunlik qiladi. Mazkur krans-tuzilmalar efemeridlarda mavjud 
emas, efemerlarda esa kam uchraydi. Krans-hujayralarni о‘rganish 
davom etmoqda. Ehtimol krans-belgili о‘simlik turlarining yangi tipi 
va guruhlari topilishi mumkin.
Ikki pallali o‘simliklarda o‘tkazuvchi nay boylamlari (barg 
tomirlari) yopiq kollateral va bikollateral tipda bo‘lib, floema va 
76-rasm. Borshoviya- va binertiya- tipli barg mezofilli
Borszczowia aralacaspica
:
a – bargning kо‘ndalang kesigi, b – xlorenximli barg (Freitag H., Stichler W. 
bо‘yicha, 2002). Shartli belgilar: G – gipoderma, KH-krans-hujayra, SH – suv 
saqlovchi hujayra, UH – ustunsimon hujayra, E – epiderma. 
а 
b 
SH 
KH 
E
UH 
G 
149

---

ksilemadan tashkil topgan. Boylamda ksilema naylari bargning ustki 
tomoniga, floema naylari esa ostki tomoniga qarab joylashadi. Ba’zi 
o‘simliklarda o‘tkazuvchi naylar boylamlari maxsus parenxima 
to‘qimasi bilan o‘ralgan bo‘ladi. Mexanik to‘qima sklerenxima 
boylamalarini bir yoki ikki tomondan yoki tutash halqa shaklida o‘rab 
bargni mustahkamligini saqlaydi. Ba’zi o‘simliklarda pastki 
epidermaning tagida asosiy boylam tomonga qarab kollenxima 
to‘qimasi joylashgan bo‘ladi (shо‘radoshlar oilasi vakillari rasm).