G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

171-rasm. O’simliklarning hayotiy shakllari (K. Raunkiyer boyicha, 
1907): 
1–3 – fanerofitlar; 4–5 – xamefitlar; 6–7 – gemikriptofitlar; 
8–11 – kriptofitlar; 12 – terofitlar; 12a – murtakli urug’. 
326

---

6) Tuganak hosil qiluvchi о‘simliklar – 1) bitta kо‘pyillik poya 
tipidagi tuganak hosil qiluvchi о‘simliklar va yana har yili 
tuganaklarini almashtiruvchi; 2) ildiz tipidagi о‘simliklar (yatrishnik 
va boshqalar); 3) stolon tugunakli о‘simliklar (kartoshka). 
7) Piyozboshli о‘simliklar – kо‘p yillik qismi turli tipdagi 
piyozboshlar, almashib turadigan qо‘shimcha ildizlarni hosil 
qiluvchilar. Bu о‘simliklar kо‘p yillik va bir yillik bо‘lishlari mumkin.
8) Yer yuzida о‘rmalovchi, yer ustki – stalonli о‘simliklar. Kо‘p yil 
(2-4) yashovchi о‘tsimon о‘simliklar, plagiotrop о‘rmalovchi poyaga 
ega bо‘lgan (piyozboshli choy va boshqalar) yoki stalonli tez qurib 
qoluvchi - о‘simliklar (qulupnay). 
Bir yillik о‘simliklarga qisqa oz yashovchi efemerlar ham kiradi. 
Monokarpik va polikarpik о‘simliklar. Bir yil yashab, gullab 
quriydigan о‘simliklar – monokarpik о‘simliklar deyiladi. Kо‘p yil 
yashab kо‘p yillar davomida mevalar hosil qiluvchi о‘simliklar 
polikarpiklar deyiladi.
Kо‘p yillik о‘tlar ichida kо‘p yil yashab bir marotaba meva hosil 
qilib quriydigan о‘simliklar ham bor (50-60 yil yashaydi). Masalan bir 
xil palmalar, agava. Aloe – polikarpik, bambuklar ham va boshqalar. 
Ikki yillik – sabzi, karam – monokarpiklar. 
 
41-§ О‘simliklarning ontogenezi 
О‘simlik ontogenezi – urug‘dan murtakni shakllanishdan boshlab to 
vegetatsiya davrini о‘tab, urug‘ hosil qilishi va o‘simlikning nobud 
bо‘lishi tushuniladi.
Jukova L.А (1988) o‘simliklarning ontogenezini ya’ni hayotiy 
siklni 4 ta davr 8 ta bosqichga bo‘lgan (jadval).