G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

6 – rasm. Xloroplastlar tuzilishinig sxemasi:
1 – lipid tomchilari, 2 – kraxmal donachalari, 3 – tashqi membrana;
4 – gran; 5 – DNK; 6 – ribosoma; 7 – stroma; 8 – tilakoidli gran;
9 – tilakoidli stromasi; 10 – ichki membrana. 
 
27

---

barglarning kuzda sarg‘ayishida xloroplastlarning degradatsiya 
(inqirozi) va xlorofillning buzilishi natijasida paydo bо‘ladi. 
Xromoplastlarda turli pigmentlar sintezlanadi, fotosintez jarayonida 
xloroplast uchun svetofiltr sifatida va yana ozuqa moddalarning 
tо‘planishida qatnashadi. Xromoplastlarning yana qisman biologik 
ahamiyati gullarga va mevalarga ochiq (och) rang berib, gullarning 
changlanishi uchun xasharotlarni jalb qilishda va mevalarni hayvonlar 
orqali tarqalishidadir (7-rasm). 
Leykoplastlar
– boshqa plastidlardan maydaroq bо‘lib, pigmentlar 
saqlamaydi. Ular yorug‘lik tushmaydigan о‘simlik organlarining 
hujayralarida – ildiz, ildizpoya, tugunak va urug‘larda uchraydi. Lekin 
juda oz miqdorda ajratuvchi hujayralarda va elaksimon naylarda 
bо‘ladi. leykoplastlarning shakli sharsimon, ellipsoidal, gantelsimon, 
amyobasimon va boshqalar bо‘ladi. Bu plastidlarning asosiy 
xususiyatlaridan biri bitta hujayrada shaklini о‘zgartira olishdir. 
Leykoplastlarning boshqa xususiyatlari (xloroplastlarga nisbatan) 
ichki membrana tizimining sust rivojlanganligidadir. Hujayrada 
leykoplastlar yadro atrofida tо‘planadi. Leykoplastlarning asosiy 
vazifasi sintez qilish va jamg‘arma ozuqa moddalarni, kraxmal va bir 
xilda oqsillarni tо‘plashdir. Kraxmal tо‘plovchi leykoplastlarni – 
amiloplastlar, 
jamg‘arma 
oqsillarni 
(protein) 
sintezlovchi 
leykoplastlarga – proteoplastlar, yog‘ tо‘plovchi plastidlarni 
oleoplastlar deyiladi. Organik olam evolyutsiyasi jarayonida eng avval