G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

Shaxta ishlab chiqarish maydonida belgilash ishlari. 
Detalli belgilash ishlarini bajarish onson bo`lishi uchun shaxta yuzasi 
kompleksida tayanch punktlari tarmog`i quriladi. Asosiy ishlar uchun topo-
geodezik ishlarni hisoboti hizmat qiladi. Bu ishlar shaxta maydonida olib 
borilgan. Belgilash tarmog`i loyihasi loyiha tayyorlovchi korxona yomonidan 
bajariladi. Markshtrest tomonidan geodezik tayanch tarmoqlari belgilanadi. Agar 
ishlab turgan shaxta va yordamchi shaxta bo`lib turgan ishlar qoniqarli 
hisoblanilsa ishlarni o`z vaqtida olib borilayotganligi haqida dalolat beradi.
Zamonaviy shaxta qurilishi sharoitida to`g`ri burchakli koordinatalar tizimi 
bo`yicha yaratiladi. Qurilish tarmog`ini yaratishda asosiy punktlar to`g`ri 
burchaklarda qo`shimcha asosiylar orasidagi qo`shimcha tarmoq tashkil qilinishi 
kerak. Ular orasidagi masofa 80-835 m ni tashkil etadi. Asosiy punktlar 
mustahkam joylashib, yillar davomida harakat qilinmaydi. Punktlar koordinatasi 
shartli va analitik usulda aniqlaniladi.
Berilgan tarmoqlarni qurish quyidagi tartibda olib boriladi:Joyga nuqtalar 
ko`chiriladi. Punktlar bo`yicha poligonometrik yo`llar hosil qilinadi va 

---

262 
mustahkamlanadi. O`lchash ishlari olib boriladi. Nazorat ishlari olib boriladi. IV-
klass nivelirlari yordamida o`tkaziladi. 
Belgilash ishlarini qurilishi aniqligi quyidagi talabga javob berishi kerak: 
boshlang`ich belgilash tarmog`ini joylashtirishdagi ruxsat qilingan xatolik 0.1 m 
gat eng yoki oshmasligi kerak. Direksion burchak loyihaviyda 20” ga farq qilishi 
kerak. Tomonlarning noperpendikulyarligi 20” dan oshmasligi, burchak 
o`lchashdagi ruxsat o`rtacha kvadratik xatolik 10” da oshmasligi kerak. Shaxta 
stvoli o`qi belgilash tarmog`idan ko`chiriladi. Unda har bir yarim o`q kamida 2 
ta nuqta bilan mahkamlanadi, bunda burchak o`lchashdagi xatolik 40”, chiziqli 
o`lchashlarda 1:3000 dan oshmasligi kerak bo`ladi.