G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

13.1-rasm. Kon yuzasi plani 

---

217 
chizmalar o`lchash natijalariga asoslanib tuziladi. Ko`chirma chizmalar asosiy 
chizmalarning nusxalari hisoblaniladi va qo`shimcha ma`lumotlar bilan to`ldiriladi.
Asosiy va muhim chizmalar to‘plamiga kiruvchi hujjatlar foydali qazilmaning 
yotish sharoiti va konni qazib olish usuliga bog‘liq bo‘ladi. Grafik hujjatlarni 
rudnikning yer yuzasi va yer osti kon ishlari va ochiq kon ishlari hujjatlariga bo‘lish 
mumkin. Har bir guruh grafikasining tuzilmasi “Texnik yo‘riqnoma” bo‘yicha 
aniqlaniladi. Yer osti usulida foydali qazilmani qazib olishdagi hujjatlariga 
yo‘riqnoma bo‘yicha: marksheyderlik planlar,geologik qirqimlar, kon lahmlari 
profillari va kon-geometrik grafiklar kiradi.Kon ishlarining marksheyderlik plani 
eng asosiy texnik va yuridik hujjat bo`lib hisoblanadi.Yer osti tasvirga olish va 
nivelirlash natijalari asosida tuzilgan planga asosiy marksheyderlik plan deyiladi. 
Bu plan kon-texnikaviy masalalarni yechish, shaxtaning boshqa marksheyderlik 
planlarni tuzishda, kerakli planlarni yaratishda xizmat qiladi. Asosiy planlar yirik 
masshtabda tuziladi va bir oyda bir marta har oyning birinchi kunida to‘ldiriladi. 
Chizib, to‘ldirilgan asosiy planlar marksheyderlik hujjatlar saqlanuvchi bo‘limda 
saqlanadi, tezkor ishlar bo‘lib qolsa nusxa (dublikat) olinadi.
Asosiy marksheyderlik planlarga quyidagilar kiradi:
1) har bir qatlam bo‘yicha kon ishlari plani. Ko‘mir qatlamining yotiq holatidagi 
ko‘rinishi 1:2000 masshtabda gorizontal tekislik proyeksiyasida tuziladi
Bu planda hamma kon lahmlari ko‘rsatilgan(kapital kon lahmlari, tayyorlov va 
tozalash lahmlari) va yana bitta uchastka uchun marksheyderlik va geologik joylari 
ko`rsatilgan. 
2) tik holatda yotgan yotqiziqlar uchun har bir gorizontning yotish planlari tuziladi. 
Bu planlar konni geologik tizimining gorizontal ko‘rinishini tasvirlab, yer osti 
razvedka qilish va konni qazib olishda asos bo‘lib xizmat qiladi.
3) tik holatda katta qalinlikda yotgan yotqiziq bo‘yicha tuzilgan kon ishlari plani kon 
lahmlari proyekqiyalari bilan to‘ldiriladi. Undan tashqari planshetda plan va 
qirqimlardan tashqari yo‘lning geometrik nivelirlash natijasidagi profili tuziladi. 
Planshetda barcha ishlarni birga olib borilishi har xil kon - texnikaviy masalalarni 
yechishni ta'minlaydi. 

---

218 
Maxsus grafik hujjatlarga ishlab chiqarish maydoni, kvershlaglar bo‘yicha 
geologik qirqimlar, stvol bo‘yicha qirqimlarva har xil kon geometrik izochiziqli 
grafiklar kiradi. Ochiq kon ishlari uchun planlar,qirqimlar,turli masshtabli profillar 
tayyorlanadi.Karyerni marksheyderlik planlarini tarkibi konni qazib olish 
texnologiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Ruda yotqiziqlarini yotish plani ko‘mir qatlami 
yotishining marksheyderlik planlaridan farq qilmaydi.Ochiq kon ishlarining asosiy 
planlari bu pog‘onalar bo‘yicha tayyorlangan marksheyderlik planlardir . Bu 
planlarni marksheyderlik tasvirga olish ishlari bo‘yicha gorizontal tekislikda 
tasvirlab alohida planshet ko‘rinishida tuziladi.