G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet139/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

13
.
3
.
Konchilik geometriyasidan asosiy ma`lumotlar 
Hozirgi kunda foydali qazilma konlarini qidiruv ishlarining zamonaviy 
usullarini, konlarni qazib olishda yangi texnologiyalarni qo`llash, kon-geologik 
sharoitlarni bashorat qilish va bu borada zamonaviy ahborot vositalardan 
foydalanish vazifalari, marksheyderlik tasvirga olish, kon ko`rsatkichlari 
to`g`risidagi ma`lumotlarni ishlab chiqish va ularni grafikaviy tasvirlash usullarini 
takomillashtirish talab qilinadi. Konlarning shakli va joylashish sharoitlari, kon 
zaxiralarini boshqarish, yer qa`ridan oqilona foydalanish va uni muhofazalash, 
konchilik jarayonlarini bashorat qilish va kon-geologiya masalalariga tegishli 
ahborotlar odatda turg`un bo`lmaydi va konchilik ishlarini olib borish davrida doimo 
o`zgarib turadi.
Foydali qazilma konlari va ularni qazib olish bilan bog`liq konchilik ishlarini 
grafikaviy hujjatlashtirish, kon-geometrik masalalarni yechish aniqligi, qulayligi va 


220 
moslashuvchanligini ta`minlab berishi shart. Ushbu shartlarni bajarish, birinchi 
navbatda grafikaviy tasvir usuli va proyeksiyasini to`g`ri tanlashga bog`liq. Kon 
geometriyasida asosan ortogonal va markaziy proyeksiyalash usullari asosida son 
belgili proyeksiyalar, aksonometrik, affin va stereografik proyeksiyalar qo`llaniladi.
Yer qari geometriyasi konni o`rganishni hamma etaplarida o`tkaziladi. 
Bularning hammasi masshtabga bog`liq bo`lgan holda 3 turga bo`linadi: regional, 
detalli va ekspluatatsionlarga bo`linadi:
1) regional geometrizatsiya izlanish ishlari va geologik tasvirga olish ishlari asosida 
o`tkaziladi. Ishlar natijasida strukturali kartalar va mayda masshtabli kon geometrik 
grafiklar tuziladi. Bu turdagi grafiklar konni razvedka qilishda ilmiy bashoratlash 
ishlari haqida ma`lumot yetkazib beradi. 
2) detalli geometrizatsiya. Geometrizatsiyaning bu turi detalli razvedka natijalari 
bo`yicha olib boriladi. Muhim kon-geometrik grafiklari 1:1000 dan 1:25000 gacha 
bo`lgan o`lchamlarda tuziladi. Tuzilgan grafiklar ko`mir qatlamli svitalarni, ruda 
tanasini yotish izochiziqlarini, izogipslarni va suvga chidamli bo`lgan konlarni 
grafiklarini chizishda qo`llaniladi. Bu grafiklar konni ishlab chiqarishini baholashda, 
razvetka qilingan zaxiralarni hisobga olishda va kon ishlarini loyihalashtirishda 
qo`llaniladi. 
3) ekspluatatsion geometrizatsiyalash. Bu usulda ekspluatatsion razvedka 
natijasida tayyorlash va qazib olish ishlari detalli geometrizatsiya natija hosil 
qilinagi. Ish natijasida yirik masshtabdadi 1:100 dan 1:2000 masshtabgacha bo`lgan 
kon geometrik grafiklari tuziladi. Grafiklar to`plamiga turli strukturali sifat planlari 
ya`ni konni ratsional ekspluatatsiya qilishdagi ishlar kiradi.
Kon geometriyasining amaliy asosiga quyidagilar kiradi: 
1) geokimyoviy maydonning geometrik analizi
2) topografik tekislikning geometrik analizi
3) topografik tekislikka ta`sir qiluvchi matematik harakatlar
4) matematik yer qarida joylashganligini o`rganilganlik bo`yicha ochish va 
o`rganish kabilar kiradi. statistika-foydali qazilmani 


221 
Xulosa qilib aytganda kon-geometriyasiga quyidagilar kiradi: geolorazvedka 
ishlarining umumiy komplekslari ya`ni geologiya, geokimyo, geofizika, 
gidrogiologiya va konlarni texnik razvedka qilish ishlari kiradi. Qachonki kon-
geometriyasi fani aniq karta va planlarni yarata bilsa foydali qazilma konini to`liq 
o`rganib ish olib borish mumkin bo`ladi. Proeksiyalarning turlari har xil bo`lib, bular 
yordamida foydali qazilmaning yotishi, foydali qazilma tarkibi va yer qa`rida bo`lib 
o`tuvchi jarayonlarini grafik yo`llar bilan foydali qazilma konini modelini aniq 
darajada yaratish mumkin.Kon geometriyasiga foydali qazilma konlarining 
geologorazvedka ishlarining umumiy majmuasi kelajakdagi gelogiyasi, geoximiya, 
gidrogeologiya, va texnika razvedkasi kiradi.Faqat shunaqa bog`liqliklari chuqur 
bo`lganda foydali qazilma konining to`liq bo`lgan aniq hisobot xaritalarini va 
planlarini tayyorlash mumkin. 
Konlarni geometrizasiyalash, yani yer qa`rini tekislikda tasvirlash
quyidagilarga bog`liq: lahm shipi, pastki qismi, tektonik buzilishlar, tog` jinslarini 
namlanishi, suvga qarshi bo`lgan gorizontlar,yer osti suvlarining sathi va boshqa 
qiymatlar kiradi. Bu tekisliklar ko`rinmas va to`g`ri bo`lmagan deyiladi. 
Kon geometriyasida uchta tekislik mavjud: 
1)
yer ostida bor bo`lgan tekislik (ship tekisligi, pastki qism) 
2)
tabiatda bo`lmagan lekin, bor bo`lgan tekisliklar hosilasi hisobida qabul 
qilingan tekisliklar (izoqalinliklar, izochuqurliklar, izoseqanslar yotqiziqlar 
bo`yicha). 
3)
tabiatda bo`lmagan lekin har doim bor bo`lgan konning tekisliklari bilan 
bog`liq tekisliklar (foydali qazilmaning fizikaviy va ximiyaviy tarkibining 
va aralash tog` jinslarining turli xil grafiklari). 
Topografik tekisliklarni geometric analizlari asosida quyidagi natijani ko`rish 
mumkin: 
- gorizontal chiziq har doim topografik tekislikni kesib o`tadi, agar nuqtalar soni
juft bo`lsa ikkita qiymat bir tomonga harakat qiladi. 
-topografik tekisliklarning izochiziqlari kesishmaydi. 
- izochiziqlar har doim yopiq egri chiziqli bo`ladi. 


222 
- izochiziqlar musbat yo`nalish bo`yicha harakat qiladi va x.k.
Topografik tekislik berilgan nuqtalar qiymati yordamida tasvirlanadi, shu sababli 
asosiy masala bo`lib nuqtalarni to`g`ri tanlash kerak bo`ladi.Agar nuqtalar soni 
qanchalik ko`p bo`lishi plan masshtabiga bog`liq bo`ladi.Yer osti konlari 
tekisliklarida nuqtalar soni ko`p bo`lishiga qaramasdan yer ostini tasvirlash qiyin 
bo`ladi.

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish