G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I


 Topografik kartada berilgan chiziq yo’nalishini va yo’nalishlar



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet126/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
12.3. Topografik kartada berilgan chiziq yo’nalishini va yo’nalishlar 
orasidagi burchakni aniqlash 
Berilgan chiziq yo’nalishini aniqlash. Topografik kartada chiziq yo’nalishi, 
ya’ni chiziqning oriyentirlash burchaklari (direksion burchak, azimut va rumb) 
grafik va analitik usullarda aniqlaniladi. Chiziqning 
oriyentirlash burchaklari grafik usulda transporter bilan 
o’lchaniladi. Masalan, (AB) chiziqning direksion 
burchagini transportir yordamida o’lchash uchun 
chiziqning boshlang’ich (A) nuqtasidan to’g’ri burchakli 
koordinata to’rining vertikal chizig’iga parallel 
qilibabsissa chizig’i o’tkaziladi (12.2-rasm). So’ngra 
chiziq o’ng tomonga yo’nalgan bo’lsa- transportir 
diametrining nol tomoni absissa chiziqning shimol 
tomoniga, chiziq chap tomonga yo’nalgan bo’lsa-janub tomonga qaratiladi, 
transportirning markazi esa (A) nuqtaga to’g’irlanadi. Keyin transportirning AB 
chiziq o’tgan joyidan sanoq 42
o
olinadi. Bu sanoq (AB) chiziqning direksion 
 
12.2-rasm. Yo`nalish 
burchakni o`lchash 


199 
burchagi deyiladi. Chiziq chap tomonga yo’nalgan bo’lsa, transportirdan olingan 
sanoqqa 180 
o
qo’shiladi. Masalan, transportirdan olingan sanoq 38
o
bo’lsa, 
chiziqning direksion burchagi 38
o
+180
o
=218

bo’ladi.
Kartada berilgan chiziqning direksion burchagini oddiy transportir yordamida 
15’ aniqlikda o’lchash mumkin.Chiziqning direksion burchagini yanada aniqroq 
o’lchash uchun vernyerli transportirdan foydalaniladi.Bu transportir bilan 
o’lchashda uning alidadasi direksion burchagi o’lchanayotga chiziq ustiga 
to’g’irlanib sanoq olinadi (12.3-rasm).Chiziqning direksion burchagi vernyerli 
transportir bilan 6’ aniqlikda o’lchaniladi. Kartada chiziqning direksion burchagi 
o’lchanganch uning haqiqiy va magnit azimutlarini aniqlash mumkin. Buning uchun 
topografik kartaning pastki ramkasi ostidagi magnit milining og’ish burchagi va 
meridianlarning yaqinlashish burchagi ko’rsatilgan chizmadan foydalaniladi (12.2-
rasmga qaralsin). Masalan, chiziqning direksion burchagi 42
o
bo’lsa, uning haqiqiy 
azimuti 42
o
+2
o
27’ = 44
o
27’, magnit azimuti 42
o
+8
o
22’=50
o
22’ bo’ladi. 
Topografik kartada berilgan chiziqning haqiqiy azimutini ham transportir 
bilan o’lchash mumkin.Buning uchun 
chiziqning 
boshlang’ich 
nuqtasidan 
geografik meridian o’tkazish kerak. 
Geografik meridian o’tkazish uchun 
nuqtaning geografik uzunligi aniqlanib, 
kartaning shimoliy va janubiy ramkasida 
belgilab qo’yilishi va nuqtalar chiziq 
bilan tutashtirilishi lozim. So’ngra transportir nuqtaga direksion burchakni 
o’lchagandagi kabi qo’yilib, sanoq olinadi. 
Kartada berilgan chiziqning direksion burchagini uning oxirgi nuqtalari 
koordinatalari bo’yicha analitik usulda aniqroq hisoblab chiqish mumkin.
Misol:
x
A
= 4465,532 km ;
y
A
= 11747,552 km;
x
B
= 4466,982 km;
y
B
= 11749,762 km ;

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish