|
G‘azabdan o‘zini tinchlantirish usullari
Har birimiz o’zimizni o’rab turgan voqyea-hodisalarga turlicha munosabat bildiramiz. Masalan, ba’zilar hind filmlarini miriqib ko’radilar, ba’zilar ularni umuman yoqtirmaydilar. Ba’zilarga blokbasterlar bo’lsa bas, ba’zilar esa trillerni xush ko’radilar. Ba’zilar esa milliy kino, milliy kiyimlarni yoqtiradilar. Masalan, «xevi-metall» muzikasini 100 % katta yoshdagi odamlar «bosh og’riq» deb qabul qilishi tabiiy. Chunki odam yoshi o’tgandan keyin uning bosimi ko’tarilishi hollari ko’p uchray boshlaydi, bosim ko’tarilishining tabiiy xususiyatlaridan biri bu – bosh og’rig’i hisoblanadi. O’zi boshi og’rib turgan odamning bunday baland va shovqinli muzikadan lazzatlanishi g’ayri oddiy hol bo’ladi. Shu bilan birga, ba’zilar uxlashni yaxshi ko’radilar, ular joy tanlamaydilar, hamma joyda uxlab ketaveradilar, ularga bosh qo’yishga joy bo’lsa bo’ldi, pishillab uxlayveradilar. Boshqalar esa ularning bunday uxlashga bo’lgan moyilligini beg’amlik, qayg’urmaslik, tepsa tebranmaslik, mas’uliyatsizlik alomati deb baholashi mumkin. Ba’zilar ovqat yeyishni yaxshi ko’radilar. Sabrsizlik bilan ketma-ket katta-katta luqmalarning og’iz bo’shlig’ida yo’qolib borayotganligini kuzatib turgan boshqa bir odamning esa umuman ishtahasi yo’qolib ketishi mumkin. Chunki u bu darajada ovqat yeyish mumkinligiga umuman ishonmaydi.
Demak, biz voqyea va hodisalarga turlicha munosabat bildirishimiz tabiiy. Mana shunday turlicha munosabat, fikrlar va qarashlar rang-barangligi odamlar orasida ba’zi konfliktlarni keltirib chiqarishi mumkin. Mana shunday xilma-xillik konflikt uchun bahona bo’lishi mumkin. Sizning so’zlaringiz, tana zaboningiz, ovozingiz, nimalarni o’ylashingiz, orzularingiz, amallaringiz biror boshqa kimsaning, ba’zan esa xatto eng yaqin kishilaringizning g’azabini ko’zg’ashi mumkin. G’azab esa zo’ravonlik bilan tugashi mumkin. Demak, biz konflikt vaziyatlarning kelib chiqishi oldini olish uchun o’zimizda vujudga kelishi mumkin bo’lgan g’azabning oldini olishga o’rganishimiz lozim.
Odamlar turli yo’llar bilan o’z xissiyotlari, g’azab va jahllarini jilovlashi mumkin. Konflikt bilan to’qnash kelganda kimdir portlab ketadi, kimdir baqirishni boshlaydi, kimdir qo’pollik qila boshlaydi, kimdir qo’llarini musht qilib, boshqalarga hamla qilishga urinadi, kimdir stolga ura boshlaydi. Bu xatti-harakatlarning barchasi g’azabni jilovlash emas, balki g’azabdan qutilish yo’llaridir.
Afsuski, birovning g’azabi qo’zg’ayotganligini, yoki o’zimizning g’azabimiz chiqayotganligini bir oldindan reja bilan ayta olmaymiz. G’azab avval odamning ichida to’planadi, uning fikrlarida mana shu xissiyotlar ustunlik qila boshlaydi. Agar vaziyat qo’lga olinmasa, g’azab dilisiyohlilik bilan tugashi mumkin.
Boshqalarning g’azabi qo’zg’ayotganligini bilish uchun mana shu insonni juda yaxshi o’rganish, uning tana harakatlari, ovozi, mimikasiga juda katta e’tibor bilan qarash lozim bo’ladi. Bir-ikki minutdan so’ng g’azabi oshib-toshib ketishi mumkin bo’lgan odam tashqi ko’rinishidan tamoman tinch ko’rinishi mumkin. Ammo uning ichki hissiyotlarida agressiv holat vujudga kelgan va u to’planayotgan bo’ladi. Agressiv holatning nechog’li kuchli darajada to’planishi uning portlashiga olib keladi. Ba’zilar g’azab qo’zg’atadigan vaziyatdan o’zlarini olib qochadilar. Chunki ularning tinchligini hyech kim va hyech narsa buzmasligi lozim. Ammo shunga qaramay insonni o’z g’azabini jilovlay olish ko’nikmalariga o’rgatish va unday unumli foydalanish mumkin.
7.4. Jahl va g‘azabni jilovlash bo‘yicha 10 foydali maslahat.
1. Pauzadan foydalaning
Agar siz jahl tufayli o’zingiznm yo’qotib, g’azabga berilib ketayotganingizni sezsangiz, pauza qiling. Hamsuhbatingizga juda jahlingiz chiqayotganini aytib, «Men
tasdiq»lardan foydalaning. Albatta keyinroq yana qayta mavzu muhokamasiga qaytishga va’da berib, jahldan pauza yordamida qutulishga harakat qiling.
Jismoniy mashqlar bilan o’zingizni chalg’iting
Ko’chaga chiqib sayr qiling, velosipedda uchishingiz mumkin, toshlar ko’taring, suzing, to’nkalar yoring, toqqa chiqing, televizor kanallarini pultsiz o’zgartiring, biror jismoniy mashq qilish bilan g’azabingizni yengib chiqing.
Sanab ko’ring
G’azab ustun kelayotganida, ichingizda 10 gacha sanab ko’ring, yoki 2000 gacha.
Diqqatingizni raqamlar tartibiga berish orqali siz baribir jahldan tushasiz.
4. Xat yozing
Agar kimdandir jahlingiz chiqayotgan bo’lsa, unga xat yozing. Unga yuragingizdagi hamma dard alamlaringizni to’kib soling, uni so’kishga erinmang. Xatni yozib bo’lgandan keyin, xatni o’kib chiqing- da, keyin yirtib tashlang.
Meditasiya qiling.
Qulay joylashib oling. Tinchlaning, ko’zlaringizni yuming. Chuqur nafas oling. Nafasni biroz ushlab turing. Asta-sekin nafas chiqaring. Hayot mazmuni haqida o’ylab ko’ring... Sizni nima rohatlantiradi?! Uzoq va chiroyli o’lkalarga uchib ketayotganingizni tasavvur qiling. Agar siz mashhur estrada xonandasi bo’lsangiz zo’r bo’lardi-a? Yo’q, undan yaxshiroq orzu-havaslar bor. Siz – millionersiz... Yetim bolalar uchun maxsus maktab qurdingiz...Yaqinda sizning fabrikangiz ochiladi...
Qancha odam ish bilan ta’minlanadi...O’shanda, sizni hafa qilgan odam bilan o’zingiz bilasiz qanaqa gaplashishni...
Ijod bilan shug’ullaning
G’azabning rasmini chizing. G’azabingiz haqida she’r yozing. Masalan, jahl to’g’risidagi madhiya. Ashula to’qing – «Mening g’azabim - hayotim, rohatimdir». Raqs sahnalashtiring -«Men g’azabdaman». Haykal yasang - «G’azab va marmar». Ilmiy asar yozing – «G’azab kelib chiqishining tarixiy va dinamik jarayonlari». Yoki, aniqroq, nazariy bo’lmagan mavzu - «G’azabning ichki strukturasi». O’z g’azabingizning ijod orqali chiqib ketishiga yordam bering.
3. Issiq vanna qabul qiling.
Juda yordam beradi. Agar vanna bo’lmasa, dush ham to’g’ri kelaveradi.
4. Suhbatlashuv va dardlashuv
Yaqin do’stingiz bilan gaplashib ko’ring. Do’stingizga o’z xissiyotlaringiz haqida gapirib ko’ring. Ba’zan dil izhori har qanday usuldan ko’proq yordam beradi.
9. Uy hayvoningizni erkalating
O’y xayvonlari tinchlanishning yaxshi vositasi hisoblanadi. O’z kuchugingiz bilan o’ynang yoki mushugingiz bilan mudrab oling, qushlaringiz bilan gaplashib ko’ring, baliqlaringizning suzishini tomosha qiling v.h.
10. Diqqatingizni boshqa narsaga bering.
O’zingizni biror ish bilan mashg’ul qiling. Televizor ko’ring. Kassetalar eshiting. Kinoga boring. Kompyuterda o’tiring. Sizni havotirga solayotgan fikrlardan o’zingizni chalg’itish uchun biror boshqa narsa bilan shug’ullaning.
Mavzuni takrorlash va mustahkamlash uchun savollar hamda topshiriqlar:
Konfliktli vaziyatda agressiya va zo’ravonlik xaqida tushuncha bering.
Agressiya va zo’ravonlik qanday turlari mavjud
Agressiya va zo’ravonlikni keltirib chiqarishga moyil bo’lgan odamlar xarakterini izohlang.
Agressiyani yengishning qanday usullari mavjud?
Ayollarga nisbatan oilada qo’llaniladigan qanday zo’ravonliklar bor.
Konfliktli vaziyatda g’azab va qahrdan o’zini tinchlantirish usullari izohlang.
Do'stlaringiz bilan baham: |
