G. R. Akramova

Jamoa – ijtimoiy munosabatlar va yagona ijtimoiy faoliyat asosida birlashgan guruh va uning o‘ziga xosligi.

Yurtimiz mustaqillikka erishgach, o‘zining mustaqil taraqqiyot yo‘lini belgilab oldi. Bu yo‘l jamiyatimiz kelajagini o‘z qo‘llariga oluvchi – yoshlarga beriladigan ta’lim-tarbiya asosida belgilanadi. Shu nuqtai nazardan 1997 yil 29 avgustda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi“ va ”Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonun qabul qilinib, unda kadrlar tayyorlashning milliy modeli yaratildi. Mazkur modelda shaxs bosh va markaziy o‘rinni egallab, modelninig qolgan qismlari shaxs manfaatlari uchun xizmat qiladi. Ayniqsa uzluksiz ta’lim tizimi individ hayotga kelgandan boshlab, to maktabdan tashqari ta’lim muassasalaridagi “masofani” qamrab oladi.

Ta’lim-tarbiya muassasalari o‘z vazifalarini amalga oshiraverishi mumkin. Ammo hayot qarama-qarshilik va ziddiyatlardan iborat. Yoshlar, qolaversa, jamiyatning barcha a’zolari shu ziddiyatni yengib, ulardan to‘g‘ri xulosa chiqara oladimi?!

Demak, ta’lim-tarbiya muassasalaridan tashqari tarbiyaviy ta’sirlar, ya’ni kundalikdagi ijtimoiy voqeliklarning shaxsga ko‘rsatayotgan ta’siri, ularni ijtimoiy-pedagogik, ilmiy, nazariy va amaliy o‘rganish, pedagogikada shu kunga qadar yetarlicha e’tibor berilmagan pedagogik yondoshuv zaruratini vujudga keltirmoqda. Ijtimoiy hayotning barcha jabhalari shaxsga, ayniqsa, yoshlarga albatta o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Bunga ommaviy axborot vositalari, iqtisodiyot, ko‘cha-kuy, mahalladagi voqiyliklar, ota-ona, yoshi kichik va kattalar orasidagi munosabatlar, ishlab chiqish jarayoni, ilm-fanning turli sohalari. Ammo pedagoglar uchun o‘sha jamiyatdagi hodisa, jarayonlar va munosabatlarning yoshlar ongiga, insonlarning ma’naviy hayotiga, odob-axloq me’yorlariga bo‘lgan ta’siri muhimroqdir.

Inson shaxsining pedagogik-psixologik rivojlanishi va uning shakllanishi murakkab ijtimoiy jarayondir. Zero, uning o‘ziga xos xususiyatlari va qonuniyatlarini asosli ilmiy bilish, o‘quvchi shaxsiga pedagogik-psixologik jihatdan ta’sir ko‘rsatishning zarur shartidir.

Pedagogik-psixologik korreksiya, yuqorida ta’kidlaganimizdek, o‘quvchining qabul qilingan me’yorlarga mos kelmaydigan pedagogik-psixologik rivojlanish xususiyatlarini “to‘g‘rilashga” qaratilgan mutaxassis faoliyatini aks ettiradi.

Psixologiya fanlari nomzodi Galina Sergeevna Abramovaning fikricha, shaxsiy psixologik korreksiya odamning ichki dunyosini diskert tavsifiga (psixologning) asosli ta’sir qilishidir. Odam “Erdagi jonli evolyusiyaning so‘nggi pog‘onasidir”, ijtimoiy tarixiy faoliyat sub’ektidir. Shaxs – ijtimoiy rivojlanish fonemeni, ong va tushunchaga ega aniq tirik odam.

Shaxsga doir rivojlanish-ijtimoiylashuv va tarbiya natijasida odamzodning ijtimoiy xususiyati sifatidagi shaxsning shakllanish jarayonidir.

Yosh inqirozi – keskin pedagogik-psixologik o‘zgarishlar bilan xarakterlanadigan ontogenezning alohida, nisbatan uzoq davom etmaydigan davrlaridir. Asabiy va jaroxatli xarakterga ega tangliklardan farqli ravishda shaxs rivojlanishining izchillik qonuniyatlariga bo‘ysunadi.