G. Q. Salijanova boyitishning yordamchi

Markazdan qochirma nasos:
I
– joylashtirishning asosiy varianti; 
II
– tez cho‘kuvchi bo‘tana uchun;
III
– tuzoqli; 
IV
– kondensator va tuzoqli.
Nasosning ishlash tamoyili markazdan qochirma kuch ishla-
tishga asoslangan. G‘ildirak aylanganda bo‘tana markazdan chetga 
otiladi va korpusning ichki yuziga siqiladi. Buning natijasida g‘ildirak 
markazidagi bosim siyraklashadi va nasosga keyingi porsiyasi intiladi. 
Markazdan qochirma kuch uzluksiz ta’sir etgani uchun nasosga 
bo‘tana ham uzluksiz tushadi. Shu bilan porshenli nasoslarga nisbatan 
markazdan qochirma nasoslarda jarayonning uzluksizligi ta’minlanadi.
Har qaysi nasos asosiy parametrlari bilan xarakterlanadi: ularga 
ishlab chiqarish unumdorligi, bosimi, iste’mol qiladigan quvvati, 
foydali ish koeffitsiyenti va h.k.lar kiradi.
Harakatlanuvchi bo‘tanaga qarab markazdan qochirma nasos lar 
qumli va tuproqli nasoslarga bo‘linadi. Bu bo‘linish shartlidir, chunki 
har qaysi nasos turli bo‘tanalarni bir joydan boshqa, ikkinchi joyga 
o‘tkazishi mumkin. Tuzilishiga ko‘ra nasoslar valning joylanishi 
o‘rniga qarab gorizontal va vertikal nasoslarga bo‘linadi. Nasosga 
bo‘tanani beruvchi patrubkaning joylashishiga ko‘ra nasoslar bo‘tanani 
yonbosh tarafidan va o‘q bo‘ylab beruvchi nasoslarga bo‘linadi.

---

19
2.6-rasmda bo‘tanani yonboshdan beruvchi qumli nasos 
ko‘rsatilgan. Nasosning asosiy qismlari quyidagilar: stanina (
6
), korpus 
(
2
), ishchi g‘ildirak (
3
), val (
19
) podshipniklari va zichlashtirgichlari 
bilan bo‘tana staninadagi kirish tuynugi orqali beriladi. Oraliq disk (
4
) 
uning oqimini val uchida konsolli mahkamlangan g‘ildirak markaziga 
yo‘naltiriladi. Val olib qo‘yila digan stakan (
11
) ichida joylashgan ikkita 
sharikli podshipnikka tayanadi. Stakanning bir tomoni staninaning 
ustiga tayangan va xomut (
13
) bilan qisiladi; boshqasi avtomat salnik 
qutisi bilan bog‘langan va u orqali stanina devoriga mahkamlangan. 
Staninaning korpus, oraliq disk va salnik qutisi bilan zich birikishi 
rezina halqachalar yordamida ta’minlanadi. Sharikli podshipniklar 
salnik tomonidan zichlashtirgich va fetr hamsa lari bilan, mufta 
tomonidan esa qopqoq va fetrhamsalar bilan himoya langan.
Ishchi g‘ildirak, korpus va oraliq disk nasosining asosiy qismi – 
asosi bo‘lish ishchi qismini tashkil etadi. Nasosning birdek ishlashi 
uning chidamliligiga bog‘liq. G‘ildirak (2.7-rasm, 
a
) ikkita (
2
) va (
3
) 
parallel disklar orasida joylashgan beshta parrakka ega.
1
2 3 4 5 6 7
8 9 1011 12 13
10 12
14
15
17
18
19
20
16
2.6-rasm.