G. Q. Hasanova, Z. B. Jalilov

O‘quv reja va fan dasturining muddati, o‘qish shakli va bitiruvchilarning malaka(daraja)si

O‘quv reja va fan dasturining nomi	Malaka (daraja)	O‘quv reja va fan dasturini o‘zlashtirish ning me'yoriy muddati	Ta'lim shakli	Кредит ҳажми
Ta'lim yo‘nalishining o‘quv reja va fan dasturlari	Bakalav r	3 yil	kunduzg i	180
		4 yil	kunduzg i	240
		5 yil	kunduzg i	300
Ta'lim yo‘nalishining o‘quv reja va fan dasturlari	Bakalav r	3 yil	Sirtqi	180
		4 yil	Sirtqi	240
		5 yil	Sirtqi	300
Ta'lim yo‘nalishining o‘quv reja va fan dasturlari	Bakalav r	3 yil	Kechki	180
		4 yil	Kechki	240
		5 yil	Kechki	300

5.2. O‘quv reja fanlari bloklari mazmuniga qo‘yiladigan umumny talablar
Gumanitar va ijtimoiy-iktisodiy fanlar bloki:
O‘zbekiston Rsspublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan oliy ta’limning bakapavriat ta’lim yo‘nalishlari o‘quv rejalaridagi gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar blokiga qo‘yiladigan umumiy talablar asosida belgilanadi.
-umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-xunar ta’limi bilan uzviylik hamda uzluksizlikni inobatga olgan holda bilishning matematik usullari, informatika hamda axborot to‘plash, ularni qayga ishlash va uzatish usullarining jamiyatdagi o‘rni va ahamiyati haqida oliy darajadagi tasavvurlarni shakllantirishi;
-koinotning tabiiy ob’ekt ekanligi va uning evolyusiyasi; tabiiy fan- larning o‘zaro fundamsntal birligi; zamonaviy tabiiy hodisalarni tadkiq etish konsepsiyasi; tabiatdan oqilona foydalanish va inson faoliyatining ekologik tamoyillari; tabiatga putur etkazmaydigan texnologiyalar yaratish istiqbollari haqidagi ilmiy tasavvurlarni shakllantsrishi;
-muayyan bilim sohasi uchun zarur bo‘lgan fundamsntal fanlarni chukur o‘rganishning ilmiy va nazariy asoslarini ta’minlashi;
-o‘quv-tarbiyaviy jarayonning kompleks xususiyagga ega ekanligini e’tiborga olgan holda, axborot texnologiyalarini joriy etishtsh integrativ yondashuv asosida tashkil etish malakasini tarkib toptirishi;
-o‘qitishning ilmiyligi va ko‘rgazmaliligini ta’minlash maqsadida axborot texnologiyalarining mulьtimsdia imkoniyatlaridan unumli foydalanishga o‘rgatishi;
-zamonaviy axborot texnologiyalari muhitida o‘quv jarayonlarini loyihalashtirishda o‘qitishni individuallashtirish, intensivlashtirish va optimallashtirishga erishish malakalarini shakllantirishi;
-o‘qitishning samaradorligi va natijaviyligini ta’.minlash maksadida, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini tizimli, mantiqiy ketma-ketlikda qullash qobiliyatini tarkib toptirishi;
-internet vositasida talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish, veb-kvestlarni yaratish hamda ularni o‘quv jarayoniga gatbiq etish malakasini shakllantirishi;
-matematika dunyoni bilishning o‘ziga xos usuli, uning tushunchalari va tasavvurlarining umumiyligi xaqida;
-talabalarga bakalavriat ta’lim yo‘nalishining nazariy va amaliy masalalarini echa olishga etarli bo‘lgan matematik apparatni egallashi va uni qo‘llashni shakllantirish;
-tarbiya jarasnida turli yoshdagi bolalar va o‘smirlar organizmining o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olish, zararli odatlar, giyohvandlikni oldini olish, yoshlarpi oilaviy hayotga tayyorlashning tibbiy - gigienik asoslari haqida bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish;
-tarbiya jarayonida bolalar va o‘smirlar sog‘ligini himoya qilish.
o‘rta maxsus va kasb-hunar kolledjlar shart - sharoitlari, jihozlanishi va o‘quv yuklamaning organizmga ta’sirini o‘rganish;
-bakalavrlarni ekologiya va tabiatni muhofaza qilish hakidagi asosiy tushunchalar, ekologik muammolar, bu muommolarni o‘z vaqtida ijobiy hal qilish uchun ekologik ma’lumotga ega bo‘lishlari;
-tabiat qonunlaridap xabardor bo‘lishlari, tabiat bilan jamiyat o‘rtasidagi uzviy bogliklikning tub mohiyatlarini anglab etishlari.
Umumkasbiy fanlar bloki:
-matematik va tabiiy-ilmiy fanlar bilan ixtisoslik fanlar o‘rtasida ilmiy va nazariy bog‘liklikni ta’minlashi;
-ixtisoslik faplarni o‘rganish va chuqur egallash uchun zarur bo‘lgan fundamental umumkasbiy bilimlarni, amaliy ko‘nikma va o‘quvlarni shakllaptirishi;
-ta’lim oluvchilarning umumkasbiy madaniyati va intellektini
rivojlantirishi;
-umumkasbiy vazifalarni hal etishda fap va ta’limning zamopaviy muammolariga doir bilimlardan foydalanishga tayyorlashi hamda muvaffaqiyatli amalga oshirishga doir axboriy-didaktik ta’miiotni yaratish malakasini tarkib toptirishi;
-kasbiy faoliyatpipg ilmiy sohasidagi o‘zgarishlarni anglash, tahlil etish, umumlaiggirish, aniq xulosalar. qabul qilish ko‘nikma va malakalarini shakllantirishi;
-zamonaviy ta’lim va innovatsion tendsnsiyalarni hisobga olgan holda, kasbiy o‘z-o‘zini rivojlantirish yo‘nalishlarini belgilab berishi;
-birlamchi manbalar asosida kasbiy bilimlarni rivojlantirish, kasbiy shakllapish va ijtimoiylashtirish imkoniyatini taqdim etishi;
-modelli tasavvurlarni tajriba usullari va olingan natijalarni qayta ishlash yo‘riqlariga oid bilimlarni amalda ko‘llash ko‘nikmalarini ta’minlashi;
-psixika, shaxs, faoliyat, muloqot, bilish jarayonlari, irodaviy sifatlar, hissiy holatlar, individual-xususiyatlarga doir bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish, hamda bo‘lajak pedagog mutaxassislar tamonidan psixik taraqqiyot qonuniyatlari, davrlari, mexanizmlari, omillari va shart-sharoitlari hakidagi zamonaviy ilmiy bilimning o‘zgartirilishini tashkil etish;
-psixologiyaning mohiyati, psixika va ong tushunchalari, psixik jarayonlar, holatlar, xususiyatlar, psixik rivojlanish va uning o‘ziga xos xususiyatlari, yosh davrlari tasnifi, psixik taraqqiyotning turli bosqichlari uchun xos psixofiziologik va psixologik xususiyatlar haqidagi bilimlar bilan qurollantirish;
-bo‘lajak o‘qituvchilarni zamonaviy pedagogik fanining nazariytarixiy asoslari va o‘qituvchi mahoratiga doir bilimlar bilan qurollantirish, O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” galablari asosida taьlim- tarbiya jarayonini oqilona tashkil etish, psdagogik merosdan samarali foydalanish, real ta’lim amaliyotida yuksak pedagogik mahorat va o‘qituvchi nutqi madaniyatnni namoyon eta olishga o‘rgatish;
-talabalarni Kadrlar tayyorlash milliy dasturi asosida o‘quvchilarni ma’naviy-axlokiy tarbiyalash va ta’limni samarali tashkil etishga o‘rgatish;
-o‘quv-tarbiya jarayonini samarali boshqarish, o‘quv-me’yoriy hujjatlar bilan ishlash hamda ta’lim olganlikni tashxis etish qonuniyag va tamoyillari bilan tanishtirish;
-milliy va jahon pedagogik fikrlari taraqqiyoti bilan tanishtirish hamda pedagogik merosdan samarali foydalanish ko‘nikma va malakalarini shakllantirish;
-global doirada ta’lim tizimi rivojlanishining holati, asosiy yo‘nalishlari va qonuniyatlarini taxdil etish, milliy va hududiy o‘ziga xosliklardagi umumiy ko‘rinishlarni ochib berish, xalqaro pedagogik tajribaning ijobiy va salbiy jihatlari, milliy pedagogik madaniyatni boyitish shakl va mstodlarini aniqlashtirish;
-talabalarni o‘qituvchi faoliyatida kasbiy maxoratning tutgan o‘rni, mazmun-mohiyatiga doir nazariy bilimlar hamda pedagogik faoliyatning turli ko‘rinishlarida o‘qituvchining muomala madaniyati,ogzaki va yozma nutqt madaniyati, o‘quvchilar bilan aloqa o‘rnatish va mulokotga kirisha oliga metodikasini to‘liq o‘zlashtitirishlariga erishish lozim. Ixtisoslik fanlar bloki:
-bakalavriat za’lim yo‘nalishi bo‘yicha muvofiq kasb faoliyati sohalarida erishilgan asosiy yutuqlar, muammolar va ularning rivojlanish istiqbollari haqida tasavvur hosil qilishi;
-tegishli bakalavriat ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha maxsus
bilimlarni, kasb faoliyati ko‘pikmalari va uquvlarini shakllantirishi; -ixtisoslikning aniq kasbiy va ilmiy yo‘nalishlari bilan
tanishtirish, kasb faoliyati xususiyatlari, faoliyatning ustuvor jihatlari, malakaviy talab hamda qo‘llanishi zarur bo‘lgan asosiy malakalarni tarkib toptirishi;
-kasbiy-yo‘naltirilgan talablar, ijtimoiy madaniy sifatlar, mutaxassislikka xos bo‘lgan sifatlar (kasbiy yo‘nalganlik,
bilimdonligi, kasbiy lasqat)ni rivojlantirishi;
-bo‘lajak kasbiy faoliyat individual metodining asosi sifatida, o‘quv- pedagogik xarakatlarning reproduktiv va ijodiy usullarini shakllantirish; muhim kasbiy sifatlarni rivojlantirish, kasbiy va shaxsiy o‘zini rivojlantirish ehtiyojini yuzaga keltirishi;
-aniq pedagogik vaziyatda ma’lum masalalarni ajratib olish va ularni hal qilish usuli sifatida nedagogik tafakkurni rivojlantirishi;
-talabaning muayyan magistratura mutaxassisligi bo‘yicha kelgusida ta’limni davom ettirishga ongli munosabatda bo‘lishiga ko‘maklashishni ta’minlashi lozim.
Ixtisoslik fanlarining dasturlarini ishlab chiqishda buyurtmachilarning talablari e’tiborga olinadi.
Kushnmcha fanlar bloki
-talabalarning bakalavriat ta’lim fanlari bo‘yicha qo‘shimcha ravishda chuqur bilim olishga bo‘lgan ehtiyojini qondirishi;
-mehnat bozorida raqobagbardoshlikni ta’minlashi hamda ta’lim xizmatlari sohalari rivojini jadallashtirishi;
-jamiyatni pedagogizatsiyalash sharoitida pedagogik profilaktikani tashkil etish va amalga oshirish malakasini tarkib toptirishi;
-kasbiy faoliyat strategiyasi va taktikasini to‘g‘ri tanlay olish, kasbiy nuktai nazarning barqarorligini ta’minlashi;
-ta’lim sifatiga qo‘yilayotgan talablar va mehnat bozori kon’yunkturasi tez o‘zgarayoggan sharoitda bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv rsjalar va fanlar dasturlarining moslashuvchanligini ta’minlashi lozim.
Ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha fan, texnika va texnologiyalarning zamonaviy yutuqlari, kadrlar buyurtmachilari talablaridan kelib chiqqan holda tanlov fanlarining tarkibi va ularning mazmuniga qo‘yilgan talablar OTM Kengashi tomonidan belgilanadi.
Maktabgacha ta’lim bakalavriat ta’lim yo‘nalishi o‘kuv rejasndagi yuklama hajmi
Barcha turdagi auditoriya va auditoriyadan tashqari o‘quv ishlarini o‘z ichiga olgan o‘quv yuklamasiping eng yuqori hajmi haftasiga 96 soat kilib belgilanadi. Ishlab chiqarishdan ajralgan holda (kunduzgi) o‘qish shakli uchun auditoriya mashg‘ulotlarining eng yuqori hajmi xaftasiga 30 soatgacha qilib belgilanishi lozim.
O‘qishning normativ muddati 3 yil bo‘lgani holda o‘quv jarayoni 152 hafta davom etishi zarur.
O‘quv davrining umumiy hajmi quyidagicha taqsimlanadi:

O‘quv jarayonining tarkibiy kismlari	Haftal ar soni	Semes tr	Davlat attestatsiyasi
Nazariy va amaliy ta’lim	96	1-6	Bitiruv malakaviy ishini ximoya kilish yokn ixtisoslik fanlaridan Davlat attestatsiyasi
Malakaviy amaliyot	14	2,4,6
Attestatsiyalar	I+1 (DA)	1-6
Bitiruv malakaviy ishi	6	6
Ta’til	24	1-6
Jami	152

Oliy ta’lim muassasasi ixtisoslik fanlarining dasturlarini ishlab chiqishda kadrlar buyurtmachilarining talablarini e’tiborga oladi.
O‘quv reja asosida oliy ta’lim muassasasi har yili ishchi o‘quv rejasini tuzadi. Bunda oliy ta’lim muassasasiga talabalar yuklamasining haftalik hajmini saqlagan holda o‘quv fanlari bloki hajmini 5 foizgacha, bloklar tarkibidagi fanlar hajmini 10 foizgacha o‘zgartirish hamda auditoriya yuklamasinining umumiy xajmini saqlagan holda, ayrim semestrlarda haftalik yuklamalar hajmini erkin belgilash huquqi beriladi.
Talaba bilimini baxolash zamonaviy, shaffof va adolatli usullardan foydalanilgan holda o‘quv jarayoni davomida amalga oshiriladi. Bitiruv malakaviy ishini bajarish muddatlari tarkibigauni himoya qilish ham kiritiladi.
O‘quv rejaga kiritiladigan ixtisoslikka oid fanlarning amaliy mashg‘ulotlari va laboratoriya ishlari oliy ta’lim muassasasi hamda bazaviy tashkilotlarda o‘tkaziladi
Nazariya va amaliyot yaxlitligini ta’minlash uchun talabalarning malakaviy amaliyotlari ta’lim muassasalari, bazaviy tashkilotlarda o‘kaziladi.