|
58
https://studme.org/339535/ekonomika/postroenie_ekosistemy_organizatsionno_tehnologicheskiy_protsess
237
15.2. Jahonda raqamli texnologiyalarning rivojlanishi
Jamiyat
raqamli
transformatsiyasining
muqarrarligi
("Raqamlashtirilishi mumkin bo'lgan hamma narsa raqamlashtiriladi" – Den
Reymer, 2016) va ushbu o'zgarish natijasida tashkiliy sohadagi agentlar
uchun qanday kasbiy mahoratlarni rivojlantirish kerak?, qanday tashkiliy
modellarni joriy etish kerak? qaysi harakatlar algoritmlarini qo'llash kerak?
qanday xatti-harakatlar eng moslashuvchan hisoblanadi? kabi yangi savollar
tugʻiladi.
40-rasm. Jahon internet trafigi diagrammasi
Raqamli transformatsiya barcha jarayonlar va o'zaro ta'sirlarni
tezlashtiradi, ularni real vaqt rejimiga o'tkazadi, bu esa barcha
aktor(ishtirokchi)larning o'zaro bogʻliqligi va o'zaro ta'sirini kuchaytiradi.
Tarmoqli o'zaro aloqa, agar hamma hamma bilan bogʻlangan bo'lsa va real
vaqt rejimida ulanishlarni amalga oshira olsa, ishtirokchilardan tarmoqda
o'zlarini aniq joylashtirilishi, roli va funksionalligini aniqlash talab etiladi.
Inson omilini ko'plab ijtimoiy-iqtisodiy munosabat jarayonlaridan
chetlashtiradigan buyumlar Internetining (IoT) rivojlanishi jismoniy va
raqamli olamni birlashtiradi, funktsiyalarning takrorlanishini diagonal
ravishda olib tashlaydi, sanoat chegaralarini yo'q qiladi, ishlab chiqarish
xarajatlarini kamaytiradi (yo'q qiladi), shu jumladan, "vertikal vaqt” va
tashkiliy tizim konturlarini texnologik jihatdan kengaytiradi.
Big Data analitikasi va sun'iy intellektning o'sib borayotgan
imkoniyatlari yaqin vaqtlargacha texnologik jihatdan imkonsiz bo'lgan
sheriklikni kuchaytirmoqda (masalan, noan'anaviy ma'lumotlar skoringi,
B2B operatsiyalarini aqlli skoringi).
Bular yangi turdagi tashkiliy tuzilma – ekotizimning paydo bo'lishi va
kengayishi uchun zarur shartlardir.
238
Raqamli iqtisodiyot umuman iqtisodiyotni o'zgartirmoqda. Jumladan,
fond birjasida savdolar bilan shugʻullanadigan robotlarni misol keltirish
mumkin. Robotlar o'zgaruvchan sharoitlarga odamlarga qaraganda tezroq
javob berishga qodir, chunki ularda foydalilik va xavflarni hisoblash uchun
zamonaviy algoritmlar yaratilgan.
2019 yil iyul oyida McKinsey konsalting kompaniyasi kelgusi yillarda
hayotni, biznesni va global iqtisodiyotni o'zgartirishi mumkin bo'lgan
texnologiyalar, jumladan, mobil internet, haydovchisiz mashinalar va
zamonaviy genomika haqida hisobotni taqdim etdi
59
.
Tahlilchilarning prognozlariga ko'ra, 2025 yilga kelib, ushbu
texnologiyalarni joriy etishdan potentsial iqtisodiy samara 14-33 trillion
AQSh dollarini tashkil etadi. Ushbu prognoz asosiy potentsial imtiyozlarni,
shu jumladan nisbatan sifatli mahsulotlar va arzon narxlarni chuqur tahlil
qilishga asoslangan.
Hisobot quyidagi texnologik yo'nalishlarni o'z ichiga oladi:
Mobil Internet;
Avtomatlashtirish;
Buyumlar interneti;
Bulutli hisoblashlar;
Rivojlangan robototexnika;
Avtonom transport vositalari;
Keyingi avlod genomikasi;
Yangi energiya saqlash vositalari;
3D bosib chiqarish;
Yaxshilangan materiallar va yoqilgʻi;
Qayta tiklanadigan energiya manbalari.
Hozirgi kunda dunyodagi voqelikdan xabardor yirik kompaniyalar
raqamlashtirish, bulutli texnologiyalar va tarmoqni yangilashdan iborat
infratuzilmaga
e'tibor
qaratishmoqda.
Raqamlashtirish,
raqamli
iqtisodiyotning shakllanishi iste'molchilar, davlat va umuman jamiyat uchun
ulkan imkoniyatlar eshigini ochadi.
Raqamli iqtisodiyotni qo'llab-quvvatlash bo'yicha dunyodagi etakchi
davlatlar qatorida Singapur, Xitoy, Janubiy Koreya, Yangi Zelandiya va
Daniya kabilarni sanab oʻtish mumkin. Mamlakatlar texnologiyalarni
59
https://news.myseldon.com/ru/news/index/213613787
239
raqamlashtirish va yuqori darajadagi tashabbuslarni amalga oshirdi.
Jumladan, 2014 yilda Singapur o'zining Smart Nation kontseptsiyasini
asoslab berdi va ushbu kontseptsiyani amalga oshirish uchun biznes
hamjamiyatini taklif qildi. "Smart Nation" Kontseptsiyasi – davlat
korxonalari raqamli texnologiyalarni aholining kundalik hayotiga kiritish
orqali hayot sifatini yaxshilashga qaratilgan. Ushbu kontseptsiyani amalga
oshirish uchun nafaqat yirik kompaniyalar, balki kichik va o'rta biznes
vakillari ham jalb qilingan. Smart hisoblagichlar bilan jihozlangan shahar
bloklari datchiklar orqali elektr, suv va boshqalarning sarflanish
ko'rsatkichlarini real vaqt rejimida kuzatadilar. Olingan ma'lumotlar
hukumatga shahardagi suv iste'molini yaxshilash va toza suv import
qiladigan Malayziyadan qaramlikni kamaytirishga yordam beradi. Sensorlar
yordamida fuqarolar resurslarni sarflanishini kuzatib borishi va uy
xarajatlarini qanday kamaytirish boʻyicha ko'rsatmalar berishi kerak. Avvalo,
dastur ishtirokchilari uy-joy, sogʻliqni saqlash (bemor uydan chiqmasdan
yordam olishi, masofadan turib shifokor bilan bogʻlanishi) va transport
tarmogʻi (haydovchisiz avtomobillar va avtobuslar) muammolarini hal qilish
bilan shugʻullanishadi. Ushbu tizimlarning barchasi birgalikda Virtual
Singapur deb nomlangan ekotizimni hosil qiladi. Shunindek, real vaqt
birligida sayyohlar yo'llardagi tirbandlikni kuzatib borish, xavfsizlik
kameralaridan ma'lumotlarni ko'rishlari mumkin.
Dunyoning rivojlangan davlatlari iqtisodiyotida xizmat ko'rsatish
sohasi ustunlikka egaligi va ular asosida axborot texnologiyalarining paydo
bo'lishi bilan ajralib turadi. Biroq, jamiyat taraqqiyotdan to'xtamaydi, uning
yanada rivojlanishi va xizmat ko'rsatish sohasining ishlab chiqarishga
nisbatan ustunligi ortib borishi, bunda axborot texnologiyalari va IT sektori
muhim rol o'ynay boshlaganligi, kishilarni har qanday xizmatdan foydalanish
mexanizmini sezilarli darajada soddalashtirdi. Internetning rivojlanishi va
global tarmoqqa kirish narxining pasayishi, umuman, insoniyat hayotini va
xususan iqtisodiyotini o'zgartirgan haqiqiy axborot (raqamli) inqilobiga
aylandi.
Raqamli iqtisodiyot, ya'ni yangi imkoniyatlarning paydo bo'lishi,
albatta, inson hayotiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Raqamli texnologiyalarning
rivojlanishi tufayli iste'molchi kerakli xizmatlarni tezda olishi, Internet-
do'konlarda arzon narxlarda mahsulot sotib olib, pulni tejashga qodir. Oxir-
240
oqibat, iste'molchi hatto o'z biznesini onlayn ravishda boshlashi, uydan
chiqmasdan tadbirkor bo'lishi mumkin.
Jahon banki 2016 yildagi hisobot-sharhida raqamli iqtisodiyot mehnat
unumdorligini o'sishiga, kompaniyalarning raqobatbardoshligini oshirishga,
ishlab chiqarish tannarxini pasaytirishga, yangi ish o'rinlarini yaratishga,
qashshoqlik va ijtimoiy tengsizlikka barham berishga yordam berishini
ta'kidlab oʻtilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
