G. N. Maxmudova innovatsion iqtisodiyot

 
8.3. Motivasiya innovasiyalarni ragʻbatlantiruvchi kuch sifatida 
Mehnatni ragʻbatlantirish, avvalo, psixologik muammodir. 
Innovasion boshqaruv faoliyatining muvaffaqiyati koʻp jihatdan rahbar 
xodimlarni mehnatga manfaatdorona munosabatini uygʻota bilishiga bogʻliq. 
Mehnatga qiziqtirish sistemasi xodimda oʻz kasbiy faoliyati natijasidan 
faxrlanishni uygʻotadigan boʻlishi lozim. Faqat ixtiyoriy faoliyatgina insoini 
yaxshi natijalarga yetkazadi. 
Mehnatni ragʻbatlantirish tartibi qanday? Bu – ijtimoiy-iqtisodiy, etik, 
pedagogik-psixologik shartlar, kishilar ongida mehnatga halol munosabatda 
boʻlish, yuqori natijalarga erishishga intilishni shakllantirish maqsadida 
uygʻotishga yoʻnaltirilgan shakl va usullar majmuasidir. 

---

129 
Demak, birinchi oʻrinda kishilar ongiga ta’sir, ya’ni mehnatga 
qiziqtirishning psixologik usullari turadi. Quyidagilar shunday usullar 
hisoblanadi: 
– asosiy ehtiyoj va manfaatlarni qondirish usuli; 
– ragʻbat va asoslar birgalikda ta’sir etishi usuli. 
Ehtiyojlar va manfaatlar kishilarni harakatga undaydi, xatti – 
harakatini asoslaydi va muayyan yoʻnalish bagʻishlaydi. Lekin faoliyatga 
tayyorgarlik aniq koʻrinishga ega boʻlishi uchun ragʻbat va asoslar birgalikda 
harakatlanish usuli amalga oshishi kerak. Axir inson faoliyatsiz qolishi, 
buning ustiga manfaatga erishishda irodasizlik qilishi mumkin. 
Quyidagilar mehnat faoliyatida eng barqaror asoslar boʻlishi mumkin: 
pul topish ishtiyoqi, shaxsning oʻzini koʻsatishi (oʻz qadrini baland tutishi), 
Vatanni yuksakka koʻtarish (altruizm), huquqiy yoki ahloqiy jihatdan 
qoralanishdan qoʻrqish. 
Insonning mehnatga ongli munosabatda boʻlishining psixologik asosi –
shaxsiy manfaatdorlik boʻlib, ehtiyoj va manfaatlarga ta’lluqli maqsadlarni 
amalga oshirishdir. Shaxsiy manfaatdorlikni uchburchak tarzida tasavvur 
qilish mumkin (25-rasm), uning bir tomoni – asosi moddiy manfaat 
(mehnatga haq toʻlash), ikkinchisi – ijtimoiy manfaatdorlik (yomon 
muomala), uchinchisi – ma’naviy manfaatlardan iborat. Har bir tomon 
qanchalik uzun boʻlsa, uchburchak egallagan maydon shuncha katta, demak 
inson shaxsiy manfaatdorligi ham: 
– moddiy va ma’naviy ragʻbatlantirish birligini ta’minlash lozim; 
–ragʻbatlantirish va jazolash kishilarni moddiy va ma’naviy 
mohiyatlashning aniq chorasi boʻlishi lozim.