G‘. N. Mahmudov

(O)
  aktiv 
holda  ajratib  chiqa  boshlashi  manfiy  plastinada  vodorod 
(H
2
)
  ajralib  chiqishidan 
oldinroq  boshlanadi.  Natijada  ajralib  chiqayotgan  kislorod  manfiy  plastinadan 
chiqayotgan  vodorod  bilan  birikib  suv 
(H
2
O) 
hosil  qiladi  (1.45-rasm)  va  asta-
sekin  elektrolitga  qo‘shilib  ketadi.  B
u 
jarayon  gazlarning  rekombinatsiyasi 
deb  ataladi  va  AGM  akkumulatorlarda 
96...98  %    ni  tashkil  qiladi.  Bu  juda 
uzoq  vaqt  davomida  elek-trolitning 
kimyoviy xususi-yatlarini o‘zgarmasligi  
haqida  dalolat  beradi.  Shuningdek, 
akkumulator  ichida  erkin  gaz  miqdori 
kam  bo‘lib,  uning  bosimni  maxsus 
klapan 
VRLA  (Valve-Regulated  Lead-
Acid battery )
 yordamida rostlanadi. 
Bu 
klapan  akkumulatorni  ishlatish  davrida, 
uni 
ichidagi 
 
bosimni 
ushbu 
batareyaning 
qobiq 
qismlarinng 
mustahkamligi 
 
nuqtai 
nazaridan 
belgilangan 
bosim-dan 
oshib 
1.45-rasm. AGM–akkumulatorlarda 
gazlarni rekombinatsiya bo‘lish jarayoni 

---

 
65 
ketmasligini  ta’minlash  uchun  xizmat  qiladi.  Chunki,  musbat  plastinalarning 
sig‘imini  cheklash  choralarining  qo‘llanishiga  qaramasdan  razryad    jarayonida 
(ayniqsa,  yakun-lovchi  bosqichda)    manfiy  plastinalardan    vodorod  ajralib 
chiqishini to‘la bostirish  mumkin emas. Buni  ustiga, zaryad  jarayonining oxirida 
vodorod  ajralib  chiqish  tezligi  kislorod  ajralib  chiqish  tezligidan  birmuncha 
yuqori  bo‘ladi.  Vodorodning  ortiqcha  qismi  akkumulatorning  ichidagi  bosimni 
o‘sishiga  olib  keladi.  Bosim  o‘sishini  belgilangan  chegaralardan  oshib 
ketmasligini  cheklash  saqlovchi  klapan  zimmasiga  yuklatilgan.  Batareya 
qobig‘iga  joylashtirilgan  bir  tomonli  yuqori  bosim  klapani    g‘ovok  gidrofob 
filtrlardan    tashkil  topgan  bo‘lib,  u  gazlarni  tashqariga  chiqarib  yuboradi,  lekin 
elektrolitni  chiqarmaydi.  Akkumulatorni  ishlash  jarayonida  hosil  bo‘ladigan  par 
har  bir  batareyaning  qobig‘idagi  murakkab  havo  yo‘llarida  katalitik  usul  bilan 
kondensatga aylantiriladi va suv akkumulatorda qoliriladi.   
AGM  texnologiyasi  bo‘yicha  yaratilgan  akkumulatorlar  yassi  yoki  spiral 
shakldagi  plastinalardan  iborat  bo‘lishi  mumkin.  Yassi  plastinali   
AGM 
akkumulatorlarda
  (1.46-rasm)  qo‘rg‘oshin  plastinalar  orasidagi  bo‘shliq  shisha 
tola  asosida  tayyor-langan  mikrog‘ovokli  material  bilan  to‘ldirilgan  bo‘lib,  u 
elektrolit  sing-diriladigan  separator-gubka  vazifasini  bajaradi.  Separator-gubka 
elektrolitni to‘lig‘icha o‘ziga singdirib oladi va akkumulatorning turish holatidan ( 
vertikal,  gorizontal  yoki  qiyalatilgan)  qat’iy  nazar,  uni  oqib  ketishiga  yo‘l 
qo‘ymaydi.  Elektrod  plastinalari  va  separator-gubka  qatlamlari  ketma-ket 
joylashtirilib,  qatlamli    pirog  ko‘rini-shida  AGM  batareyaning  ichki  bo‘shlig‘ini 
to‘ldiradi.  
1.46-rasm.  Bosch  firmasining    AGM  texnologiyasi    bo‘yicha  yaratilgan    akkumulyatorlar 
batareyasi:
 
1-musbat  elektrod  panjarasi;  2-musbat  elektrod  plastinasi;  3-  shisha  tolali  separatorli 
musbat  elektrod  plastinasi;  4-manfiy  plastina  panjarasi;  5-manfiy  elektrod  plastinasi;  6-  musbat 
elektrod  plastinalar  bloki;  7-manfiy  elektrod  plastinalar  bloki;  8-  yig‘ilgan  plastinalar  bloki;  9-
akkumulyatorning yaxlit qobig‘i; 10-akkumuyatorning qopqog‘i; 11-chiqish qutbi. 

---

 
66 
Spiral  shaklidagi  AGM  bata-
reyalarda  yassi  plastinalar  o‘rniga 
elektrolit  singdirilgan  shisha  tolali 
separator  bilan  birga  rulon  ko‘ri-
nishida  tarang  tortib  o‘ralgan  ikkita 
qo‘rg‘oshin  tasma  ishlatiladi  (1.47-
rasm). 
Rulon-silindr 
ko‘rinishda 
o‘ralish  hisobiga,  akkumulatorning 
plastinalarining  yuzasi,  an’anaviy 
akkumulatorlarnikiga  nisbatan  katta-
roq 
bo‘ladi. 
Bu 
ko‘rinishdagi 
akkumulatorlarda  razryad  va  zaryad 
jarayonlarida  ancha  katta  xajmdagi 
kimyoviy  birikmalar  ishtirok  qiladi 
va  bo‘  akkumulatorni  tez  zaryad 
bo‘lishi va ko‘proq energiya berishini 
ta’minlaydi. 
AGM  texnologiyasi  bo‘yicha  
ishlab 
chiqarilgan 
akkumulatorlarning 
shubhasiz 
ustunligi quyidagilardan  iborat: