G‘. N. Mahmudov

6. 4. DATCHIKLAR   VA  IJROCHI MEXANIZMLAR 
 
Ichki  yonuv  dvigateli  va  avtomobilning  boshqa  agregatlarini  elektron 
boshqarishni  amalga  oshirish  uchun  transport  vositasini  ishlatish  davrida  yuzaga 
keladigan  turli  xil  jarayonlar  to‘g‘risidagi  ma’lumotlarni  olish  va  ularga  tegishli 
ishlov  berish  zarur  bo’ladi.  Bu  ma’lumotlar  asosida  ijrochi  mexanizmlar  uchun 
boshqarish signallari ishlab chiqiladi. 
Avtomobillarning elektron boshqarish tizimlarida quyidagi turdagi datchiklar 
tadbiq topgan: 

 
IYOD  ni  boshqarish  tizimida  -    sovitish  suyuqligi  harorati,  moy  bosimi, 
silindrlarga  kiritilayotgan  havo  sarfi  va  harakati,  drossel  to‘siqchasining  holati, 
detonatsiya,  kislorod  konsentratsiyasi,  tirsakli  valning  aylanishlar  chastotasi  va 
burilish burchagi datchiklari; 

 
Transmissiyani boshqarish tizimida – ichki yonuv dvigateli tirsakli valining 
aylanishlar  chastotasi,  uzatmalar  qutisining  chiqish  valini  aylanishlar  chastotasi, 
dvigatelning  sovitish  suyuqligini  xarorati;  drossel  to‘siqchasining  holati; 
avtomobil tezligi datchiklari; 

 
Harakatni  boshqarish  tizimida  -    harakat  tezligi,  rul  chambaragini  burilishi 
burchagi,  drossel  to‘siqchasini  ochilish  burchagi,  tormoz  pedalining  holati, 
avtomobil g‘ildiragini burchak tezligini tezlanish datchiklari; 

 
Ma’lumot-diagnostika  tizimida    –  yonilg‘i  sarfi  va  satxi,  harakat  tezligi, 
tirsakli    valni  aylanish  chastotasi,  sovitish  suyuqligi  harorati,  moylash  tizimidagi 
moy bosimi, shinadagi bosim datchiklari; 

 
Servis-kompyuter  tizimida  –  avtomobil  salonidagi  havo  harorati,  tashqi 
muhit  harorati,  sovitish  suyuqligi  harorati,  konditsioner  bug‘latgichidagi  harorat, 
quyosh nurining kuchi, yoritilganlik, namlik darajasi   datchiklari. 
Avtomobil  datchiklari  ancha  murakkab  sharoitlarda  ishlaydi.  Sovitish 
suyuqligi  va  silindrlarga  kiritilayotgan  havo  harorati  datchiklarining  ishlash 
doirasi