G e o a X b o r o t t I z I mi va t e X n o L o g I y a L a r I

6-bob bo’yicha nazorat savollari
1. 
Kartografiyada nechta tasvirlash usullari mavjud?
126

---

2. 
"O’lchamli belgilar" usulini kartadagi qanday tipdagi ob’ektlar uchun 
qo’llash mumkin?
3. 
"Nuqtalar zichligi" "Plotnost tochek" usuli ob’ektlaming qanday 
qiymatlarini ifodalashda qo’llaniladi?
4. 
"Ustunli diagrammalar" "Stolbchatbie diagrammbi" usuli qanday 
kartografik tasvirlash usuliga to’g’ri keladi?
5. 
Dastuming "Aylanali diagrammalar" "Krugovbie diagrammbi" usuli 
qanday ko’rsatkichlami tasvirlash imkonini byeradi?
6. 
Aylanali va ustunli diagrammalar orqali qanday ko’rsatkichlar kartada 
byeriladi?
7. 
"Qiymatlar diapazoni" "Diapazon znacheniy" usulida mavzuli 
kartalami yaratish uchun ishni qanday tartibda bajarish kyerak?
8. 
Kartani yaratish uslubi va tanlangan kartografik usulga asoslangan 
xolda kartaning legendasini tuzishni izoxlang?
9. 
Tabiiy guruxlar uslubida diapazonlar nima asosida tuziladi?
10. 
"Qiymatlar diapazoni"lari usuli bo’yicha rayon kartasini tuzishda 
qaysi uslubdan foydalanmoq zarur?
11. 
Mavzuli kartani yaratishda M aplnfo dasturi shartli belgilami qanday 
tarzda yaratadi?
12. 
M aplnfo dasturida komponovka ishlari kaysi darchasida bajariladi?
13. 
Bo’lajak kartaning maketiga kyerakli barcha o’zgartirishlar 
kiritilgandan so’ng uni qanday uskunalarda nashr qilish mumkin.
14. 
Xisobotga boshqa elementlarini qo’shish qanday amalga oshiriladi?
127

---

7-BOB. 
M aplnfo GIS dasturining boshqa imkoniyatlari
7.1. GIS asosida kartografik genyeralizastiya ishlarini olib borish
Maplnfomng dasturiy vositalari bilan ko’pburchakli chiziqlami siliqlash, 
yuzali ob’ektlar (poligonlar) o’rtasida avtomatik genyeralizastiya ishlarini amalga 
oshirish mumkin (7.1-rasm).
''Ko’pburchakli ob’ektlami silliqlash" komandasi yordamida siniq chiziqlami 
yoy ko’rinishga o’zgartirish mumkin. M aplnfo siniq chiziqni genyeralizastiya 
qilishida burchaklar o’mini yoylar bilan birlashtirilgan uzluksiz chiziq ko’rinishga 
o’tkazadi (7.2 va 7.3-rasmlar). Burchak va chiziqlami silliqlash uchun awal 
silliqlanmoqchi bo’lgan siniq chiziqlami tanlashimiz, so’ngra bosh menyuda 
"Ob’ektlar’’ —» “Burchaklar silliqlansin" "Sgladit ughi" bandini bajarishimiz 
kyerak. M aplnfo da poligonlar va siniq qiziqlar genyeralizastiya qilinayotganda 
"Birlashtirish va genyeralizastiya” "Sovmeiifenie i genyeralizastiya" menyusi 
ishlatiladi (7.1-rasm).
Bunda quyidagi stenzlami o’matish zarur:
—
ko’rsatilgandan kam masofada joylashgan turli ob’ektlar tarmoqlarini 
birlashtiriladi;
Ш
Е :
, Г Р е к » ™ . 
I ..
u-л 
с I и •<«, ■
им ft » I V F 
1
rm e i« 11>Лк«|Г
• 1 -I l>4 [t «ГИ» 144' Wb HI 
___
К 
*
<
ЧН ■
1Л ,IIU V.
Г Рвэравигь 
Ед**адцзмерв*«
1
: 
J
. —. « 1? 
4 I S ■*»*
WJ 
‘ I > 
>bl 
W
*UT*»»utH LILt
yianen» 
I
-------
-
Г Fnpcuiin . 
Ей**Чииэме(ж*л 
S ’- 
-*•••
| 
Of
| 
Отмена | 
Справка |
7.1-rasm. Birlashtirish va genyeralizastiya (umumlashtirish) menyusi
128

---

— agar xar-xil ob’ektlarga tegishli tarmoqlar bir-biriga yaqin joylashgan 
bo’lsa, ular birlashtiriladi;
— ustma-ust tushadigan to’suvchilar va poligonlar orasidagi bo’shliqlar 
sonlari kamayib, "etishmagan ma’lumotlar" "nedovodu" to’ldiriladi.
7.2 rasm. 
7.3 rasm.
Ob’ektlami genyeralizastiya qilish va siniq chiziqlami silliqlash
"Birlashtirish va genyeralizastiya" menyusini ochishdan oldin genyeralizastiya 
jarayoni o’tkaziladigan qatlamlami tanlash lozim, ya’ni yuzali va siniq chiziqlami, 
so’ngra 
bosh 
menyudan 
"Ob’ektlar'1 
"O b’ektbi” 
-+“BirIashtirish 
va 
genyeralizastiya” "Sovmeufenie i genyeralizastiya" menyusini ekranda ko’rsatish 
zarur. Albatta, bundan awal stenz va norma ko’rsatkichlari belgilangan yoki 
o’matilgan bo’lishi kyerak. Ob’ektlami genyeralizastiya qilish va siniq chiziqlami 
silliqlash misoli 7.2— va 7.3- rasmlarda keltirilgan.
Genyeralizastiya jarayonini faqat bir qatlamda turgan ob’ektlar uchungina 
qo’Uash mumkin. Turli ob’ektlar tarmoqlarini birlashtirishda, genyeralizastiya 
funkstiyasiga amal qilish oqibatida, maydoni kichik bo’lgan ob’ekt kattaroq ob’ekt 
bilan birlashmay balki uning chegarasi tomonga tortiladi.
129

---

Ob’ektlami birlashtirish uchun esa bosh menyuning ''Ob’ektlar" "Ob ’ektbi" —> 
"Birlashtirilsin" "Ob ’edinit” bandi tanlanadi. Natijada "Ma’lumotlami umumlash" 
"ОЬоЬщете dannbix" menyusi paydo bo’lib, bunda ma’lumotlar bazasidagi shu 
ob’ektlar xaqidagi axborotlarni birlashtiradigan qoidalami tanlash va undan keyin 
"OK" tugmasi tasdiqlanadi.
Ob’ektlar ma’lumotlarini umumlashtirish flam lash) uslubi
1) “Bo’sh” "Pusto" — ustunlari bo’sh qoldiriladi. Xamma ustunlarni ochiq 
qoldirish uchun ma’lumotlar yo’q bayroqchasini o’rnatish kyerak.
2) “Qiymat” “Znachenie” — yangi yozuv xoshiyasi yonidagi darchaga 
kiritiladigan qiymat joylanadi.
3) “Jami” "Summa” — umumlashtirilayotgan yozuvlaming barcha 
qiymatlarini qo’shish uchun xoshiyali sonlarga qo’llaniladi.
И зм е р ь колонки
Метод 
Поле 
е
По
Среднее
i координаты
Счммэ
1
сце таркиби
Значение 
j
:ув_хажми
Среднее 
по сув_хажми
-Методобобщения 
-- *