|
-%r 4
Гл
> ~1 l - » - l
I
'p
ir !
М
Н
р
J j
_'Г'“
5.9-rasm. Tayanch nuKtalar geografik
koordinatalarini tanlash jarayoni
5.10-rasm. Tayanch
nuKtalar
to’Fri
burchakli koordinatalarini tanlash
jarayoni
96
Eslalma: К о'risk oynasidagi tasvirning masshtabi "+"va
tugmalari orqali
о ’zgartiriladi. Masshtabni kattalashtirib, tayanch nuqtalarini katta aniqlikda
belgilashga yerishish mumkin. Rastrii tasvir "aylantirish chizg’ichi" (lineyka
prokrutki) yordamida xarakatlantiriladi.
Agar tayanch nuqtalar koordinalasiga o’zgartirishlar kiritilishi kyerak bo’lsa
(ro’yxatga olishning juda katta xatoligi tufayli), tasvimi "Ro’yxatga olish"
"Registrastiya izobrajeniya" dialogini yuqori qismidagi nuqta xaqida (to’g’risida)
yozuvni tanlab, rastrdan boshqa nuqta tanlanadi yoki tanlangan nuqtaning
geografik koordinatalarini aniqlash qayta bajariladi. Agar tayanch nuqtalar puxta,
bejirim qilib, joylashtirilgan bo’lsa, M aplnfo rastmi yoyiltirmasdan va burmasdan
ko’rsatadi. Vektorli ma’lumotlar qo’shilganda M aplnfo rastr va vektor
qatlamlarining o’zaro to’g’ri joylashishini ta’minlaydi.
Rastrlangan tasvimi bir marta ro’yxatlagan ma’qul, chunki keyingi marta
rastrii tasvir fayli Maplnfonmg istalgan boshqa jadvallari kabi ochiladi.
Ro’yxatlangan rastrii tasvimi ochish uchun:
1. "Jadvalni oching" "Otkrbit tablistu" faylini tanlang.
2. Dialogda ko’ringan ro’yxatdan TAV-fayl (ro’yxatlanish jarayonida tayanch
nuqtalarga egali fayl) jadvalini tanlang (masalan: < 0 ’zbekiston TAV > yoki <
Samarqand tab>ni)
3. Jadval turini o’zgartirishsiz qoldiring, chunki kartaga yozish vaqtida
M aplnfo (TAV-fayl) o’z jadvallarini o’qishga qulay bo’lgan fayl shaklda yaralgan
edi.
4. "Ochilsin" "Otkrbit" ni bosing. M aplnfo rastrlangan tasvirga ega bo’lgan
jadvallami ochadi va uni monitor oynasida ko’rsatadi.
Eslatma: Agar "Ochilsin" "Otkrbit" tugmasini bosganda monitor ekranida
rastrii tasvir ko’rinmasa, "Qatlamlarni boshqarish" dialogiga kirib "Jixozlash"
"Oformlenie" yozuviga strelkani keltirib, sichqoncha tugmasini bosib, monitor
oynasidagi "Chegarada ko’rsatish" "Pokazuvat v predelax" bayroqchasini olib
tashlash kyerak.
97
Koordinatalar tizimida metrlarni o’matish uchun, masofalarni kilometrlarda,
maydonlami esa kv. km larda o’lchash zarur. Buning uchun "Karta — Rejimlar"
"Karta — Rejimbi" menyusiga kiriladi va dialogning kyerakli joylarida
parametrlaming ko’satkichlari belgilanadi.
5.6.
Vektorli kartalar bilan ishlash. Kartaning geografik asosini tuzish,
uni taxrir qilish
GlS-texnologjyasidan foydalanishda opyerator birinchi navbatda monitor
ekranida xosil qilingan va ko’rish imkoni bo’lgan skanirlangan tasvimi oladi, ya’ni
raqamlanishi kyerak bo’lgan kartografik ma’lumotlami. Raqamlash — rastrli
tasvimi vektor ko’rinishiga o’tkazish va u orqali raqamli kartalar tuzish, mavzuli
kartalar qatlamlarini yaratish, demakdir. Bunday xolda kartografik genyeralizastiya
ishlari digitalizastiya (mexanik raqamlash) jarayoni bilan birga olib boriladi.
Kartalar tuzishning GIS-texnologiyasi nafaqat mavzuli kartalar qatlamini
yaratish, balki ulami taxrir qilishni xam ko’zda tutgan. Qatlamlami sodda qilib
tushuntiradigan bo’lsak, ular oq shaffof varaqlar to’plami shaklida bo’lib, xar
birida geografik asos ob’ektlari (gidrografiya, axoli punktlari, ma’muriy
chegaralar, yo’llar va boshqalar) aloxida-aloxida tasvirlanadi, bundan tashqari,
kartaning maxsus mazmuni elementlari xam ifodalanilishi mumkin. Bir-birining
ustiga joylashgan bunday shaffof varaqlar kartografik tasvimi xosil qiladi.
Qatlamlami raqamlash ba’zi xususiyatlarga ega. Kartaning mazmunli
elementlarini raqamlashda, xar bir element ichidagi nim qatlamlami farqlash zarur,
ya’ni:
A) yuza (maydon ko’rinishdagi ob’ektlar);
B) yoy (yoy ko’rinishdagi ob’ektlar);
V) nuqta (nuqtali ob’ektlar).
98
Masalan: gidrografiya elementlarida yuza - ko’llar, suv omborlari; yoy —
daryolar; nuqta — minyeral suv va shunga o’xshash boshqa ob’ektlar. Shunday
qilib, bir emas balki 3 ta raqamli gidrologik qatlam — gidroyuza, gidroyoy,
gidronuqta (xar bir muayyan xolatda bittadan to o’ntagacha) yaratish mumkin.
M aplnfo shunday xar bir qatlamda bir necha turdagi ob’ektlami (jumladan, matnni
xam) saqlashi mumkin. M aplnfo GISida raqamlash ishlari quyidagi standart
qurollar orqali olib boriladi:
j ^. j
“Tarmoqni qo’shish” "Dobavit uzel" — shakl rejimiga tarmoq
qo’shiladi.
“Yoy” — ellips va aylanalar chiziladi.
||
“Ellips va aylanalar” chiziladi.
“Chiziq” — to’g’ri chiziqlar chiziladi.
“Chiziqning ko’rinishi” "Stil linii" — chiziqli
ob’ektlaming
...
к
shakli, rangi va qalinligi tanlanadi.
“Yuza” “Poligon” (ko’p burchakli) — to’g’ri chiziqlar bilan
chegaralangan byerk yuzalar xosil qilinadi.
“To’g’riburchak” “Pryamougolnik” — to’g’riburchaklar va
kvadratlar chiziladi.
“Siniq chiziq” “Poliliniya ” — siniq chiziqlar xosil qilinadi.
“Yuzaning ko’rinishi” “Stil oblasti” — yopiq yuzani shtrixlash,
rang berish va yuzaning shaklini tanlash ishlari bajariladi.
“Shakl”
“Forma”
—
ob’ektning
tarmoqlarini
surish
(xarakatlantirish), tarmoq qo’shish va uni olib tashlash imkonini
byeradi.
99
jjjT]
“Yoysimon to’g’riburchak” “Skruglyonnuy pryamougolnik" —
yoysimon burchakli to’g’riburchaklar va kvadratlar yaratiladi.
V,
“Belgi” “
S i m v o l
” — nuqtaviy ob’ektlar joylashtiriladi.
“Belgining ko’rinishi” “Stil simvola" — nuqtaviy ob’ektlarning
belgisi, o’lchami, rangi va shakli tanlanadi.
“Matn” “Tekst” — karta yoki xisobotlarda matn va yozuvlar
joylashtiriladi.
Matn ko’rinishi Stil teksta — matnli ob’ektlar uchun shrift, uning
o’lchami, shakli va rangi tanlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
