G e o a X b o r o t t I z I mi va t e X n o L o g I y a L a r I

2.3. GISning boshqa fanlar va texnologiyalar
bilan aloqadorligi
GIS asosiy ilm va texnologiyalarga tayanadi va bunday soxa fanlari bilan 
yaqin aloqada bo’ladi, jumladan: geografiya, kartografiya, ayerokosmik metodlar, 
geodeziya, fotogrammetriya, informatika, matematika, statistika va boshqalar (2.1- 
rasm).
Geografiya:
- GIS asosida geografiya tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy xodisalar, ularning kelib 
chiqishi, o ’zaro bog’liqligi va yer yuzida tarqalishi moxiyatini tushuntiradi; uzoq 
muddatli fazoviy taxlil tajribasiga asoslanib, ulami tadqiq qilish metodlarini 
amalga oshirish imkonini yaratadi; xar qanday tadqiqot va qarashlarga GIS fazoviy 
yondashish kyerakligini ta ’kidlaydi;
- geografiya fani o ’z oldida turgan vazifalarini echishda GISdan foydalanib, 
juda zarur bo’lgan kuchli metodik qurolga ega bo’ladi.
Kartografiya:
- xozirgi vaqtda GISga kiritilayotgan asosiy manbalar - kartalar va 
tasvir]anadigan asosiy m a’lumotlar xam kartalarda bo’lib xisoblanadi;
- kompyutyer grafikasi esa kartografik manbalami raqamli bayon etishga o ’z 
usullarini taqdim etadi;
22

---

- 
kartografiya GISdan 
foydalanish mobaynida ixtiyoriy kartografik 
maxsulotlami yaratish uchun kuchli vosita va juda katta xajmdagi qurilmalarga ega 
bo’ladi.
2.1-rasm. GlSning tadqiqot uslublari
Masofadan turib zondlash:
- samolyot yoki boshqa vositalardan olingan suratlar GIS uchun asosiy 
geografik ma’lumotlar manbai bo’lib xisoblanadi;
- masofadan turib olingan zondlash matyeriallari deshifrovka qilingach, 
GlSning boshqa turdagi m a’lumotlari qatlamlari bilan osongina birlashtiriladi;
- rasmlar orqali taxlil ishlarini GlSning o’ta murakkab analitik funkstiyalari 
yordamida bajariladi.
Geodeziya:
- Yerda olib borilgan plan olish natijasidan yuqori aniqlikdagi topografik 
karta, u asosida esa ko’plab mavzuli kartalami tuzish imkoni yaratiladi;
- Yeming va boshqa planetalarning shakli va o’lchamlari xaqida sifatli 
ma’lumotlar olishni, yer yuzasidagi tayanch nuqtalarni aniqlash metodlarini ishlab 
chiqishni, yerlardan foydalanishda ekin turlari chegaralarini aniq belgilashni 
ta ’minlaydi;
23

---