G e o a X b o r o t t I z I mi va t e X n o L o g I y a L a r I

f
Пусто 
Значение:
\з2Э[
Г Сдмма 
Г Среднее
Г* Не включать данные
Справка 1 
Отмена I
ШШ
7.4-rasm. Ma’lumotlarini 
umumlashtirish 
(jamlash) 
menyusi
4) 
’’O ’rtacha” 
“Srednee” - 
sonli 
xoshiyalar 
uchun 
ishlatiladi. 
Umumlashtirilgan qiymatlardan o’rtacha miqdorni xisoblashda Siz shu uslubni 
tanlab, “og’irlik” "ves" menvusida "yo’q" "net" so’zini qoldirsangiz, Maplnfo 
oddiy o’rtacha qiymatni xisoblaydi.
130

---

5) 
“Vazn” “Ves” —> menyusini "O’rtacha" "Srednee" uslubi tanlangach, 
ishlash imkoniyati yaratiladi. Ro’yxatdagi o’Ichangan o’rtacha kattaliklami 
xisoblash uchun vazn koeffistientlari olinadigan ustun tanlanadi. Xar bir yozuv 
qiymatini shu yozuv qiymati vazni ustunidan olingan qiymatga ko’paytiriladi. 
Bundan keyin ko’paytmalar qo’shilib, so’ngra yig’indi umumlashtirilayotgan 
yozuvlar soniga bo’linadi. Standart o’rtacha kattalikni xisoblash uchun "Vazn" 
“Ves" menyusida "Yo’q" “Net” so’zini o’rnatish lozim.
Shuni ta’kidlash joizki, genyeralizastiya ishlari uchun 
dastuming 
imkoniyatlari uncha katta emas. Maydon bo’yicha ob’ektlaming ko’rsatkichi 
byerilgan stenzdan kam bo’lsa, ular olib tashlanadi. Dastur bunday ishni yaxshi 
bajaradi, lekin boshqa xollarda bunday ish qoniqarsiz bajariladi. Genyeralizastiya 
ishlarida yaxshi natijalarga yerishish uchun xar bir ob’ektni aloxida— aloxida qo’l 
bilan taxlil qilish moslamalari yordamida xatolarini tuzatgan ma’qul. Bu ishni esa 
ko’p xollarda bajarib bo’lmaydi.
7.2. Vektorli ob’ektlarni mazmun jixatidan to’g’ri
kelishligini tekshirish
M aplnfo tizimida yuzali ob’ektlami (poligonlarni) tipologik mosligini va 
ulaming topologik jixatdan to’g’riligini tekshirish imkoniyati mavjud.
Dastur poligonlammg tipologik mosligini tekshirish jarayonida aralash 
xududlar chegarasida uchraydigan barcha kesishgan va ustma-ust tushgan joylami 
ajratish imkonini byeradi.
Yuzali ob’ektlarning {poligonlarning) topologik to’g’riligini tekshirish 
"Poligonlarni tekshirish" "Provyerka poligonov" menyusi yordamida amalga 
oshiriladi, bunda quyidagi amallar bajariladi:
131

---

— “O ’zicha kesishgan joylarni aniqlash” “Opredelenie samopyeresecheniy" 
bu menyuning bandiga bayroqcha o’rnatilganda poligonlaming kesishgan joylarida 
poligongategishli chiziqli sigmentlar maxsus belgilar bilan belgilanadi.
— “Maydonlaming ikki va undan ko’p qoplanganligi” “Opredelenie 
pyerekrutiy”, agar menyuning shu bandiga bayroqcha o’matilgan bo’lsa, u xolda 
dastur maydonli ob’ektlaming 2 va undan ko’p qoplangan joylarini topadi. Bunda 
Siz poligonning kartada aks etadigan qatlamini tanlashingiz kyerak (7.5-, 7.6- 
rasmlar).
7.5-rasm. Yuzali ob’ektlaming tipologik mosligi tasviri. Maydonlar 
o’rtasidagi bo’shliqlami aniqlash
132

---

Лч
l - 
'i
- -*■
-
- Удаление перекры тий.............................................
Р
Разрешить
; - Удаление густот между поли’о н а г* - 
--------- ---
Р
Р *
М а ю **а л ьм я л л а ц *,ь : рЮ 
Единщып/ющс
■
.L g . y
7.6-rasm. Topologik korrekstiya ishlari tasviri
Menyuning bu bandi o’matilganda yuzalar o’rtasidagi bo’shliqlar 
(ob’ektlarsiz byerk xududlar) maydonlari menyuda ko’rsatilganidan kichik 
bo’lgandagina kartada maxsus belgilar bilan aks ettiriladi. Poligonlaming tipologik 
mosligini tekshirish misoli 7.5-rasmda keltirilgan.
Ob’ektlarning topologik to’g’riligi. Ob’ektlaming topologik to’g’ri kelishligi 
tanlangan menyu yordamida bajariladi. To’siqlami yo’qotish (o’chirish) muolajasi 
rejimlami tekshirish funkstiyasiga o’xshash bo’lib, tekshiruv natijasiga ko’ra 
xamma kesishishlar yo’qotiladi.
Poligonlar o’rtasidagi bo’limlami yo’qotish muolajasi xar xil sabablarga ko’ra 
birlashmagan yoki o’zaro kesishishga ega bo’lmagan, ortiqcha tarmoqlami yo’q 
qilish, agar ulaming topologik yuklamasi bo’lsa, ob’ekt tarmoqlariga avtomatik 
o’zgartirishlar kiritishga yo’l byeradi. Ob’ektlami topologik korrekstiya qilish 
misoli 7.6-rasmda keltirilgan.
Shunday qilib, ushbu bayon etilgan ko’rsatmalar to’la xajmli elektron karta 
tuzish texnologik jarayonini barcha bosqichlarini o’zlashtirishga imkon byeradi. 
Ish davrida Siz ayrim xolatlarga duch kelishingizga to’g’ri kelsa, o’qituvchi yoki 
kursni kuzatib boruvchi muxandis — dasturchi maslaxatidan foydalanishingiz 
mumkin.
133

---

Xurmatli o’quvcbi! Siz misollardan foydalangan xolda M aplnfo dasturi orqali 
GIS-texnologiyasi jarayonini yaxshi o’zlashtirib oldingiz, deb o’ylaymiz. Olgan 
bilimingizni kelajakda o’z ijodiy, ilmiy va muxandislik ishlaringizda faol 
qo’llaysiz, degan umiddamiz.
7-bob bo’yicha nazorat savollari
1.