G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

EHM xonalariga qo4yiIadigan talablar
Keyingi yillarda axborot texnologiyalari o'quv jarayoniga keng tatbiq 
qilinmoqda. O'quvchi va talabalarning zamonaviy kompyuterlar bilan 
jihozlangan xonalarda ishlashiga to ‘g4ri kelmoqda. Bu xonalar bir qancha 
gigiyenik talablarga javob berishi kerak.
EHM xonalar 9-12 kishiga m o‘ljallanadi va har tinglovchi uchun 
alohida joy ajratiladi. H ar bir ishchi o'ringa to ‘g‘ri keladigan maydon 5
269
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m2 dan kam bo4lmasligi kerak. Xonaning umumiy maydoni shundan kelib 
chiqib aniqlanadi. Xona yuzasi, devorlar va pollar gigiyenik talablarga 
javob beradigan materiallar bilan qoplanishi kerak. Xonalarning turli 
kimyoviy moddalar bilan ifloslanishiga yo4l qo4yilmaydi. Shu sababli DSP, 
DVP va dekorativ qog4oz plastik va polivinilxlorid qoplamalar qo'llash 
mumkin emas. Ularning b a’zilari havo o4tkazmaydi, boshqalari esa ularni 
o4ziga yutib radioaktiv va elektromagnit changga to4yinadi.
Ish joyini tashkil qilayotganda o 4quvchilarning ehtiyotsizlik bilan yoki 
tasodifan qurilm alarning orqa devorlariga (turli simlar, qurilm alar 
joylashgan qismlariga) tegib ketishiga yo4l qo‘yilmaydigan qilinadi. Shu 
sababli qurilmalarning orqa qismlari devorga qaratib, yoki xonaning 
o 4rtasida bir-biriga qaratib o'rn atilad i. Aks holda maxsus to 'siq lar 
o'rnatish lozim. M onitor, klaviaturalarga disketlar, disklar, kitoblar, 
daftarlar qo ‘yilishi mumkin emas. Shuningdek ho4l qo‘llar va ho4l kiyimda 
ishlash taqiqlanadi.
Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, foydalaniladigan asbob va jihozlar 
turli elektromagnit, rentgen, ultrabinafsha, issiqlik nurlari m anbadir. 
Ulardan chiqadigan nurlar xonaning ion va sifat tarkibini buzadi. Havo 
isiydi, namlik kamayadi, mayda chang zarralari ko 4payadi.
X onaga quyosh nurlarining radioaktivligi ham qo'shim cha t a ’sir 
qilmasligi va xonaning bir tekisda, mayin yoritilishini ta ’minlash uchun 
derazalari shimolga qaragan xonalar tanlash tavsiya qilinadi. Agar buning 
iloji bo'lm asa derazalar mahsus darpardalar, jalyuzlar bilan jihozlanadi.
Xona harorati 19-21°S, uning namligi 30-45% bo4lishi talab qilinadi. 
Bu xonalarni shamollatishdan tashqari maxsus sovutgich va namlagichlar, 
havo ionizatorlari o'rnatishni talab qilinadi.
Agar xonalar sun’iy yoritilsa ish stollari va sinf taxtalari yorug'ligi 
500 lk dan kam bo'lmasligi lozim. Y orug'lik o'quvchining orqasidan 
tushishi kerak. EH M x o n alarid a individual yoritish m o slam alari 
qo4llanilmaydi.
Har bir ish joyi talabga javob beradigan o 4rindiqlar (yarim yumshoq, 
suyanchiqli, balandligi o 4zgaradigan) bilan jihozlanadi.
M onitorlarning k o 4zga yaqin bo'lishi natijasida k o 4zning k o 4rish 
quvvati kamayishi, ko 4z og4rishi, toliqish (85% bolalarda) aniqlangan. 
O'quvchilarning 2 soat EHM xonalarida ishlashidan keyin ularda yaqindan 
ko4rishning yomonlashuvi (akkomodatsiya 5 barobar kamayadi), aqliy ish 
qobiliyatining kamayishi, yurak-tomir tizimining zo'riqishi aniqlangan.
270
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T urli kom p yu ter q u rilm alarin in g zararli t a ’sirlari o 4rn atilg an
m e’yorlardan 10 barobar kam. Lekin bu m e’yorlar k atta yoshdagi 
operatorlarga nisbatan olingan. Bolalar va o 4smirlar organizmining 
sezgirligi, sog‘ligining oxirigacha mustahkamlanmaganligi, ko‘pchilik 
fizio log ik
k o 4rsatg ic h larn in g , 
jin siy
b a lo g ‘atg a 
yetishning 
tugallanmaganligini hisobga olish kerak.
Shu sababli 4-7 sinf o 4quvchilarining monitor oldida uzluksiz o4tirishi 
15 min, umumiy vaqti (bir kunda) 1,25 soatdan oshmasligi kerak. Yuqori 
sinflar va K H K o 4quvchilarida esa monitor oldida uzluksiz o 4tirish 25 
min, umumiy vaqt 2 soatdan oshmasligi lozim.
SINF JIHOZLARIGA QO'YILGAN GIGIYENIK TALABLAR