G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

286
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Giyohvandlik va uning zararli oqibatlari
Yoshlar orasida kuchli va pg‘ir sinetik giyohvand moddalar-kokain 
va geroin kabilarga qiziqish kuchayib borayotganligi kuzatilmoqdi.
Giyohvandlik qator tizimli buzilishlar bilan tavsiflanadi. Eng avvalo, 
modda almashinuvi jarayonida q'o‘pol o ‘zgarishlar ro‘y beradi. Giyohvand 
moddalar inson bosh miyasiga ta ’sir etib, unga o ‘rganib qolishiga olib 
keladi. Shu bilan birga, ular bosh miyaning, muhim ichki a ’zolarining 
zararlanishiga hamda immunitetning pasayib ketishiga sabab bo‘ladi. 
Shaxsning salbiy tomonga o ‘zgarishi-xarakterning zaiflashishi, xulq-atvor 
buzilishi, m as’uliyatsizlik, loqaydlik, oilaviy munosabatlarning buzilishi, 
jinoyatga q o 4l urish, o ‘g4irlik sodir etish kabilar giyohvandlikka xos 
bo‘lgan holatdir.
Undan tashqari, maktab yoki o ‘quv yurtidagi umumiy intizomning 
b u zilishi, o 4quvchi va ta la b a la r o 4zla sh tirish in in g pasay ish i, 
giyohvandlarga xos muhit g4oyasining tarqalishi kabilar ham giyohvandlik 
illatining yoshlar muhitiga kirib, kelganligini anglatadi.
Tibbiy tom ondan, giyohvandlik oqibatida gepatitlar, VICh/OITS, 
jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarning ko'payish jarayonini kuzatish 
mumkin.
Giyohvand m odda qabul qilayotgan bola, o 4smir qanchalik yosh 
bo‘lsa, uning shunchalik tez va og‘ir nogironlikka chalinishi, yoki erta 
o ‘lib ketishi ehtimoli shu qadar ko‘p boradi. Shuning o ‘zi, davlatning 
salohiyatini pasaytiradigan omil hisoblanadi.
T a ’k id lash jo izk i, g iy o h v a n d lik n in g asosiy b elg isi-so g ‘ayish 
imkoniyatining yo‘qligidir. Ushbu kasallik surunkali bo4lib, kutilmagan 
har qanday vaqtda u qaytalanishi mumkin.
Giyohvand moddalarga ruju qo‘yish va bu moddalarni noqonuniy 
sotish ko'pchilik mamlakatlarda fojiali darajaga borib qolgan.
Rasmiy axborotlardan m a’lum bo^ishicha, giyohvandlik oqibatida 
yer yuzasida har kuni minglab odamlar hayotdan ko‘z yumayaptilar.
«Oq ajal» dom iga k o ‘plab o 4sm irlarning tushib qolayotganligi 
tashvishli holdir. Barchaga m a ’lum b o ig a n giyohvand m oddalardan 
tashqari, so4nggi 10 yil ichida psixotrop narkotiklar (moddalar) qabul 
qilayotgan giyohvandlar soni ko ‘payib bormoqda.
Inson hayoti uchun о 4a xavfli bo4gan amfitaminlar, gallyutsinogenlar, 
LSD va lizirin kislotasining boshqa xosilalari shular jumlasidandir.
287
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«N arkotik» («giyohvand m odda») nima degani? Jahon sog4liqni 
saqlash tashkilotining ta ’rifiga k o 4ra, tibbiyotda qo'llanilishidan q a t’iy 
n a z a r, k a y f h issiy o tin i tu g ‘d ira d ig a n va unga ru ju q o ‘yishga 
(o4rganishga) olib keladigan har qanday modda narkotik deyiladi. Uni 
iste’mol qilish va kayfidan xuzurlanishni odat qilganlarni «narkamanlar» 
deyishadi.
«Narkomaniya» atamasi grekcha narke - tildan qolish, qotib qolish 
va mania-aqlsizlik, ishqibozlik-so'zlaridan tarkib topgan bo4lib, jismonan 
hamda ruhan giyohvand moddani qabul qilishga ishqiboz bo4 lib qolish
- ruju qo'yish va oqibatda og4ir asoratlarga olib keladigan kasallikka 
aytiladi.