G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Ovqatning me’dada hazm bo4lishi
M e’da ovqat hazm qilish kanalining kengaygan qismi bo4lib, katta 
odamda noksimon shaklga ega. M e’daning kirish va chiqish joyi, tubi 
va katta, kichik aylanasi farq qilinadi. K atta odamda bir sutkada 1,5-2 
dm3 m e’da shirasi ishlab chiqariladi. M e’da shirasining 99-99,5% suv,
194
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0,3-0,4% organik moddalar va tuzlardan iborat. M e’da shirasi kislotalilik 
xususiyatiga ega bo‘lib, tarkibida 0,3-0,4% xlorid kislota bor rN-2,5 ga 
teng. Pepsin, lipaza oshqozon shirasining asosiy fermentlaridan hisoblanib, 
pepsin oqsillarni albumin, peptonlarga, amilaza esa emulsiyalangan 
yog‘larni parchalaydi.
Turli ovqat moddalariga turli miqdorda me’da shirasi ajraladi. M e’da 
shirasining ajralishi nerv va nerv-gumoral yo‘l bilan boshqariladi. Nerv 
yo‘li bilan boshqarilish shartsiz va shartli reflekslar asosida amalga oshadi. 
Ovqat og‘izga tushganidan so‘ng, og‘izdagi retseptorlar ta ’sirlanib, ta ’sir 
markazga intiluvchi nervlar orqali uzunchoq miyaga, u yerdan m e’da 
bezlariga borib, me’dadan shartsiz refleks asosida shira ajrala boshlaydi. 
M e’da shirasi nerv-gumoral yo‘l bilan ajralganda, ovqat tarkibidagi 
moddalar qonga so‘riladi va qon orqali me’da bezlariga tushib, bezlar 
faoliyatini kuchaytiradi. Ovqatlangandan 20-30 daqiqadan so‘ng me’da 
to ‘lqinsimon qisqara boshlaydi, ovqat m e’da shirasi bilan aralashadi.
K atta odamda ovqat 3-4 soatdan so‘ng m e’dadan o ‘nikki barmoq 
ichakka o ‘tadi. Sut va sutli ovqatlar m e’dadan ingichka ichakka tez 
o4adi.
Ingichka ichakda ovqat hazm bo;lishi. 
Ingichka ichakning uzunligi katta 
odamda 6-7 m, diametri 2,5 sm. Ingichka ichak o 4nikki barmoq ichak 
(uzunligi 20 sm), och ichak va yonbosh ichaklarga bo‘linadi. Ingichka 
ichakning shilliq qavatida juda ko‘p miqdorda so‘rg‘ichlar (vorsinkalar) 
joylashgan, ana shu vorsinkalar hisobiga ingichka ichakning yuzasi 8 
m arta ortib, 40 m2 ga yetadi. 0 ‘n ikki barmoq ichakda ovqat о 4 suyuqlig‘i 
va m e’da osti bezi shirasi hamda o ‘nikki barmoq ichak devorlarida ishlanib 
chiqqan ichak shirasi ta ’sirida kimyoviy parchalanadi. Ichak shirasining 
99-99,5% suv, qolgan qismi organik moddalar, turli xil fermentlar va 
tu z lard a n ib o ra t. Ich ak shirasi ta rk ib id a ferm e n tla rd a n trip sin , 
enterokinaza, lipaza va amilaza fermentlari va turli tuzlar boiadi. Ovqat 
asosan ingichka ichak devorlaridagi shilliq qavatga tegib parchalanadi. 
Bir kecha-kunduzda 1-1,5 1 shira ishlanib chiqadi. Ichak shirasi ishqoriy 
xususiyatga ega.