G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Refleks (ht.refleksus
- orqaga qaytarilgan, aks ettirilgan) - tashqi yoki 
ichki taassurotlarga nisbatan organizmning javob reaksiyasi. Bu atamani 
birinchi bo'lib frantsuz fiziologi R.Dekart (1596-1650) qo41agan.
LM. Sechenov (1829-905) o‘zining «Bosh miya reflekslari» kitobida reflekslar 
haqidagi tushunchalarni rivojlantirdi. I.P. Pavlov (1849-1936) refleks haqidagi 
bilimlarni kengaytarib shartsiz va shartli refiektor faoliyati haqida ta ’limot 
yaratdi.
Refiektor y o y - 
har qanday refleksning sodir bo‘lishi uchun zarur funksional 
tuzilma. U quyidagi qismlardan iborat: retseptor (ta’simi qabul qilinadigan
300
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

dastlabki) qism; afferent qism (taassurotlarni markazga olib boruvchi); markaz 
(javob reaksiyasi ishlab chiqariladigan) qism; efferent (javob reaksiyasini 
o4tkazadigan) qism va nihoyat effektor (ishchi organ). Reflektor yoy bo'ylab 
taassurotning o‘tishi bir tomonlama, ya’ni retseptordan effektorga qarab boradi.
Retseptorlar 
- odam va hayvonlarda har xil ichki va tashqi taassurotlarni 
qabul qilishga moslashgan sezuvchi yuza. Ular har qanday taassurotni nerv 
sistemasiga ma’lum axborot shaklida o4kazadi. Har bir taassurotni qabul 
qiladigan o4z retseptorlari bor.
Masalan, tovush to4lqinlarini ichki quloqdagi maxsus sezuvchi nerv uchlari 
qabul qilsa, yorug4lik nurini ko'zning to 4r qavati qabul qiladi va hokazo. 
Retseptorlar joylashgan joyiga ko 4ra tashqi (ekstroretseptorlar), ichki 
(interoretseptorlar)ga bo‘linadi. Qabul qiladigan taassurot turiga qarab esa 
retseptorlar mexanoretseptorlarga, xemoretseptorlarga, fotoretseptorlarga va 
boshqalarga bo‘linadi.
Tiroksin 
- qalqonsimon bezning asosiy gormoni. Moddalar almashinuviga 
kuchli ta ’sir qiladi. Uning organizmda yetishmasligi va me’yoridan ziyod 
bo'lishi og4ir xastaliklarga (miksedema, Bazedov kasalligi) olib keladi.
Tormozlanish -
asosiy nerv jarayonidan biri, to ‘qimada qo4zg4alish 
siljishining to 4xtashi bilan xarakterlanadi. Tormozlanish asosan ikki guruhga, 
ya ’ni chetki (periferik) va markaziy tormozlanishga bo 4linadi. I.P. Pavlov shartli 
reflektor faoliyat nazariyasini yaratish bilan