Fyodor Dostoyevskiy

 

https://telegram.me/e_kutubxona

 

3 

nazarda  tutmagan  bo‘lsa-da,  undan  ham  battarroq  taxminga  -  o‘limga 

mahkum  etilgan  odam  faqat  so‘nggi  kunida  emas,  hatto  so‘nggi  soati, 

daqiqasida  ham  kundalik  yoza  oladi  (va  bunga  vaqti  yetarli)  degan  aql 

bovar qilmas farazga asoslangan. Agar bu mavhumlikka yo‘l bermaganda 

edi,  bu  asar  ham,  u  yozib  qoldirgan  asarlar  ichidagi  eng  hayotiy,  eng 

haqgo‘y asarning o‘zi ham dunyoga kelmagan bo‘lardi. 

 

MEN KIMU U KIM EDI 

 

…Hozircha  u  shu  yerda,  menga  birmuncha  osonroq,  dam-badam  kelib 

termulaman:  ertaga  olib  ketishadi  -  yolg‘iz  qolaman  –  unda  holim  nima 

kechadi? U hozir katta xonada: ustiga movut qoplangan qarta o‘ynaluvchi 

ikki  stol  birlashtirilib  qo‘yilgan  –  u  shu  stol  ustida  yotibdi,  ertaga  tobut 

keladi, oppoq yog‘ochdan ishlangan, oppoq tobut: darvoqe gap bu haqda 

emas…  Men  u  xonadan  –  bu  xonaga 

yura-yura  voqeani 

oydinlashtirmoqchiman.  Olti  soatdan  beri  oydinlashtiraman  deyman-u, 

xayolimni  bir  nuqtaga  to‘play  olmayman.  Faqat  yuraman,  yuraman, 

yuraman… Voqea bunday bo‘lgan. Men bir boshdan, tartib bilan (tartib!) 

aytib  beray.  Janoblar,  men  adabiyotchi  emasman,  buni  o‘zingiz  sezib 

turgandirsiz, shunday bo‘lsa ham, fahmim yetganini aytib beraman. Meni 

iskanjaga  olib  turgan  dahshat  ham  shunda  –  hamma  narsaga  fahmim 

yetadi! 

 

Agar  bilishni  istasangiz,  aniqrog‘i,  boshidan  boshlaydigan  bo‘lsak,  bu 

shunday  gapki:  ya’nikim,  u  “murabbiya  uyga  qatnab  ham,  boshqa  yerga 

ko‘chib borib ham dars bera oladi...” hokazo, hokazo mazmundagi xabarni 

«Golos»da e’lon qilish uchun yetarli mablag‘ga muhtoj bo‘lib, buyumlarini 

garovga  qo‘ygani  kelgan  edi.  Bu  –  voqeaning  muqaddimasi:  men  uni 

avvaliga boshqalardan farqlamadim ham: boshqalar qatori keladi, ketadi. 

Keyinroq,  farqlaydigan  bo‘ldim.  U  o‘rtadan  xiyol  tikroq,  oq-malla  sochli, 

---