Fyodor Dostoyevskiy "Jinoyat va jazo"

KAZUSLAR:

1. 
   Fyodor Dostoyevskiy “Jinoyat va jazo” romanidagi bosh qahramon Rodion Romanovich Raskolnikov harakatlariga huquqiy baho bering. Raskolnikov jinoyatining asoslari nimada?
   

MANTIQIY SAVOLLAR:

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 32-moddasi. O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda bevosita hamda o‘z vakillari orqali ishtirok etish huquqiga egadirlar. Bunday ishtirok etish o‘zini o‘zi boshqarish, referendumlar o‘tkazish va davlat organlarini demokratik tarzda tashkil etish, shuningdek davlat organlarining faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini rivojlantirish va takomillashtirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Davlat organlarining faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirish tartibi qonun bilan belgilanadi. Mazkur moddaga akademik yozuv talablari asosida izoh yozing, moddadagi tushunchalarga ta’rif bering, normaning ijtimoiy hayotdagi ahamiyatini ko‘rsating.
   

2. 
   Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish qator omillarga bog‘liq bо‘lib, bunda huquqiy tarbiya ham muhim ahamiyat kasb etadi. Huquqiy tarbiya huquqiy ong va huquqiy madaniyatning shakllanishi va о‘zgarishida asosiy vositalardan biri sanaladi. Mazkur mulohazaga matn strukturasi talablariga rioya qilgan holda fikringizni bayon qiling.
   

KAZUSLAR: 1. Rodion Romanovich Raskolnikov – sobiq huquqshunoslik fakulteti talabasi. Chiroyli, aqlli, bilimli, mag’rur, lekin kambag’al yigit, 23 yoshda. U 3 yil oldin viloyatlardan o’qish uchun Peterburgga kelgan. U qashshoqlik tufayli bir necha oy oldin maktabni tashlab ketgan. Raskolnikov oddiy va buyuk odamlar haqidagi nazariyasini sinab ko’rish uchun lombard kampirni o’ldirdi. Raskolnikov romanda na hayotiy holatidan, na kimligidan qoniqmagan yigit sifatida namoyon boʻladi. Qahramon qashshoqlikda qolgan talaba boʻladi. Qahramon universitetni tark etishga majbur boʻladi, lekin u oʻz ishini hech qanday yaxshilay olmaydi, u oʻz mavqeining adolatsizligini his qiladi, huddi shunday nochor va tahqirlanganlarni koʻradi. Raskolnikov mag'rur, sezgir va aqlli, qashshoqlik va adolatsizlik muhiti unga ta'sir qiladi, shuning uchun uning boshida dahshatli va vayronkor nazariya tug'iladi. Va u “super inson” boʻlishni xohlaydi. U oʻz nazariyasida barcha odamlarni ikki toifaga ajratadi: bu odamlar past ("oddiy") va yuqori ("to'g'ri odamlar") bo'linishidan iborat. Birinchisi, faqat odamlar sonini ushlab turish uchun kerak, ular foydasiz. Ammo ikkinchisi sivilizatsiyani oldinga siljitadi, har qanday yo'l bilan erishish mumkin bo'lgan mutlaqo yangi g'oyalar va maqsadlarni qo'yadi. Masalan, qahramon o'zini Napoleon bilan solishtiradi va u dunyoni o'zgartirishga va o'zgarish narxini belgilashga qodir degan xulosaga keladi. Shu ma'noda, u unga olib kelingan narsalarga baho beradigan garovga qo'ygan kampirdan farq qilmaydi. Qanday bo'lmasin, Rodion bu nazariyani o'z - o'zidan sinab ko'rishga qaror qildi. Qahramon uzoq vaqt ikkilanib turdi va shunga qaramay o’z qarorini tasdiqlaydi, u qora tanli Marmeladov bilan uchrashgandan so’ng, o’zini, rafiqasi Katerina Ivanovnani, bolalarini va qizi Soniyani qashshoqlikka olib keladi. Marmeladov yiqilganini tushunadi, lekin u o’zini tuta olmaydi. Va u otdan mast bo’lganida, oilaning ahvoli yanada og’irroq edi. U qashshoqlikdan vayron bo’lgan bu odamlarga yordam berishga qaror qildi. Alena Ivanovnaning nohaq mamnunligi bilan ularning taqdirini solishtirib, qahramon o’z nazariyasi to’g’ri degan xulosaga keldi: jamiyatni qutqarish mumkin, lekin bu najot inson qurbonligini talab qiladi. Qotillikka qaror qilib, Raskolnikov yolgʻondan kasal bo’lib qoladi va o’zini odamlardan yolgʻiz his qiladi. Qahramon Duniyaning onasi va singlisining sevgisini, doʻsti Razumixinning g’amxo’rligini qabul qila olmaydi. Yigitning axloqiy azoblari va bu vaziyatdan chiqish yo’llarini doimo izlashi uni foydasiz keksa ayol-garovchidan qutulish imkoniyatiga olib keladi. Uning o’limi qarzdorlarga tushgan ko’p odamlar uchun baraka bo’ladi degan fikr tasodifan tavernada Raskolnikov tomonidan eshitilgan.Keyin fikrning to’g’riligida uni yanada kuchaytirgan bir qator voqealar ro’y berdi. Bu Marmeladov va Sonya bilan tanishish, Dunyashaning yaqinda uylanishi haqida onadan xat, Bulvorda mast qiz va Svidrigaylov bilan yomon sahna boʻlishi. Rodion qarorning to’g’riligiga tobora ko’proq ishonadi. Va faqat o’layotgan ot bilan dahshatli tush, qahramon qalbida bu vaqt davomida qanday kurashlar bo’lganini ko’rsatadi. Taqdirning o’zi, Raskolnikovga “buyuk” ishini amalga oshirishda homiylik qilayotganga o’xshaydi – bu eshitilgan suhbat, darhol qo’liga tushgan bolta va kampir uyidagi bo’sh xonali hikoya. , yigitning ruhi norozilik bildiradi va sodir bo’lgan voqea bilan hech qachon kelisha olmaydi. Vaziyatni yengishga urinib, Rodion Raskolnikov garovga qo’yuvchi kampirni o’ldirishga bordi. Shunday qilib, u o’zini odamlarning eng yuqori toifasiga mansubligini va qonni bosib o’tishini isbotlashga harakat qilmoqda. “Men titroq jonzotmanmi yoki huquqim bormi”, deb o’ylaydi u. Ammo bitta jinoyat boshqa jinoyatga olib keladi. Gunohsiz bechora ayol o’ladi. Qahramonning kuchli shaxs huquqi haqidagi nazariyasi boshi berk ko’chaga olib keladi. Faqat Sonya sevgisi unga bo’lgan Xudoga bo’lgan ishonchni uyg’otadi, uni hayotga qaytaradi. Raskolnikovning shaxsiyati qarama -qarshi fazilatlardan iborat. Befarq shafqatsiz qotil oxirgi tiyinini notanish odamning dafn marosimiga beradi, yosh qizning taqdiriga aralashadi, uni nomusdan qutqarishga harakat qiladi. MANTIQIY SAVOLLAR: 1. Fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarida ishtiroki, eng avvalo, davlat va jamiyatni boshqarishda namoyon bo‘ladi. Ya’ni bu davlat va jamiyat ishlarini boshqarish huquqidir. Ana shu huquq turli shakllar, vositalar orqali ro‘yobga chiqariladi. Konstitutsiyaning o‘zida qayd qilinishicha, fuqarolar davlatni boshqarishda bevosita hamda vakillari orqali ishtirok etadi. Fuqarolarning davlatni boshqarishda ishtirokini ta’minlovchi huquq, eng avvalo, saylov huquqidir. O‘zbekiston fuqarolari ma’lum yoshga yetgach, saylov huquqidan foydalanadi. Bu saylash va saylanish huquqidir. Saylovlarda fuqarolarning bevosita ishtirok etish huquqi ham, vakillari orqali ishtirok etish huquqi ham ta’minlanadi. Agar fuqarolarning saylovda ovoz berishi, saylov komissiyalari faoliyatida ishtirok etishi bevosita ishtirokiga misol bo‘lsa, fuqarolar saylagan deputatlar, senatorlar, prezidentning xalq nomidan ish ko‘rishi esa vakillari orqali ishtirokiga misol bo‘ladi. Davlat organlari ishida hamma fuqarolarning bevosita ishtirok etishiga imkoniyat yo‘q, shuning uchun bir guruh fuqarolar yoki shaxslar davlat organlarida davlatni boshqarishda bevosita ishtirok etsa (deputat, senator, Prezident), bir guruh fuqarolar ularning vakili sifatida ishtirok etadi (yana deputatlar, senatorlar, Prezident). Fuqarolar davlat va jamiyat hayotiga taalluqli muhim masalalar yuzasidan referendumda (ovoz berishda) ishtirok etish, qonun loyihalarining muhokamasida ishtirok etish orqali ham davlat va jamiyat ishlarida ishtirok etgan hisoblanadi. O‘zbekistonda oxirgi referendum 2002-yil 27-yanvarda o‘tkazilib, unda Parlamentning ikki palatali strukturasiga o‘tish, Prezidentning vakolat muddatini besh yildan yetti yilga qilib o‘zgartirish masalasi hal qilindi. Referendumda ham saylovdagi kabi ma’lum yoshga yetgan fuqarolar ishtirok etadi. «O‘zbekiston Respublikasi referendumi to‘g‘risida»gi qonun 2001-yil 30-avgustda yangi tahrirda qabul qilingan bo‘lib, unga asosan, referendum saylovlar bilan birdek xalq irodasining bevosita ifodasi hisoblandi.