Fuqarolik madaniyati shakllangan muhitda odamlarda siyosiy hayotda ishtirok etish ehtiyoji paydo bo‘ladi. Bunda kishilar fuqarolik jamiyati institutlariga birlasha boshlaydilar

Yoshlar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari. Yoshlar, ya’ni 18 yoshga to‘lmagan va shu sababli davlat va jamiyat tomonidan har tomonlama ko‘mak va alohida yordamga muxtoj shaxslarning huquqlarini ta’minlash bo‘yicha davlat siyosatining asoslari ilk marotaba “Yoshlar huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonunning 4-moddasida belgilangan. Yoshlar huquqlarini va erkinliklarini ta’minlash bo‘yicha davlat siyosati BMTning Yoshlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyasi, boshqa xalqaro hujjatlar ta’sirida shakllanib, yoshlar huquqlari, erkinliklari va manfaatlarini amalga oshirish va himoya qilish bilan bog‘liq munosabatlarni tartibga solish uchun samarali tashkiliy-huquqiy mexanizmni yaratish bo‘yicha davlat organlari va nodavlat tashkilotlarning izchil faoliyatida namoyon bo‘ladi.

Yoshlar huquqlarini himoya qilish bo'yicha davlat siyosatining asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat:

yoshlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta ’minlash; yoshlarning hayoti va sog‘lig‘ini muhofaza qilish; yoshlarning kamsitilishiga yo'l qo ‘ymaslik;

yoshlarningsha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish;

yoshlarlar huquqlari va imkoniyatlarining tengligini ta ’minlash; yoshlar huquqlari kafolatlarining huquqiy asoslarini takomillashtirish; yoshlar huquqlarining kafolatlari to‘g‘risidagi qonun - hujjatlariga rioya etilishini ta'minlash;

yoshlar huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta'minlash hamda himoya qilish bo ‘yicha davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari faoliyatining ochiqligi hamda oshkoraligini ta'minlash;

yoshlarlarning jismoniy, intellektual, ma'naviy va ahloqiy kamol topishiga ko ‘maklashish;

yoshlar huquqlarini himoya qilish sohasida faoliyatni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash, ularning malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash;

yoshlarlarda vatanparvarlik, fuqarolik, bag‘rikenglik va tinchliksevarlik tuyg‘ularini tarbiyalash;

yoshlarni O‘zbekiston xalqining tarixiy va milliy an 'analari, ma 'naviy qadriyatlari hamda jahon madaniyati yutuqlari bilan tanishtirish;

yoshlarning shaxsini, uning ilmiy, texnikaviy va badiiy ijodkorligini rivojlantirish;

yoshlarlar tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash; yoshlarda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni shakllantirish; yoshlar huquqlarini ta'minlash maqsadida davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilotlari o‘rtasida hamkorlikqilish;

yoshlar huquqlarini himoya qilish sohasida faoliyatni amalga oshiruvchi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirish;

yoshlarlarning ijtimoiy ko ‘nikmasiga, voyaga yetmaganlar o ‘rtasida huquqbuzarliklarni kamaytirishga ko‘maklashish.

Har bir yo‘nalishni amalga oshirish uchun huquqiy, tashkiliy, ijtimoiy- iqtisodiy va moliyaviy choralarni ko‘rish ko‘zda tutilgan.

Yoshlar huquqlarini ta’minlash bo‘yicha huquqiy choralar.

Yoshlar huquqlariga oid davlat siyosatini amalga oshirish bo‘yicha huquqiy choralar:

•yoshlar huquqlarining kafolatlarini huquqiy asoslarini takomillashtirilishga;

•yoshlar huquqlarining kafolatlari to‘g‘risidagi qonunchilikni bajarilishini hamda yoshlarda huquqiy ong va huquqiy madaniyat shakllanishini ta’minlashga qaratilgan.

Yoshlar huquqlari kafolatlarining huquqiy asoslarini takomillashtirishga oid yangi qonunlar qabul qilinmoqda, amaldagi qonun hujjatlarga o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritilmoqda, ular asosida yoshlar huquqlarini tartibga soluvchi boshqa qonun-hujjatlar qabul qilinmoqda. Masalan, “Yoshlar huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonunning qabul qilinishi, “Ta’lim to‘g‘risida”gi, “Sog‘liqni saqlash to‘g‘risida”gi Qonunlarga o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritilishi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan “Oilaviy yoshlarlar uylari to‘g‘risida”gi, “Ota -ona qaramog‘isiz qolgan va to‘liq davlat ta’minotida bo‘lgan yoshlarlar uchun yoshlarlar shaharchalari to‘g‘risida”gi yangi Nizomlarni tasdiqlanishi davlatimizning yoshlar huquqlarini huquqiy himoya qilish usullarini, vositalarini va mexanizmlarini takomillashtirishga intilishidan dalolat beradi.

Yoshlar huquqlari bo‘yicha davlat va jamiyat o‘rtasidagi hamkorlikning asosiy shakllari.

“Yoshlar huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunda davlat va jamiyatning yoshlarlar bilan o‘zaro ta’sir va yoshlarlarning har tomonlama rivojlanishiga ko‘maklashish sohalari belgilangan - yoshlarlarning jismoniy, intellektual, ruhiy va ma’naviy rivojlanishiga ko‘mak ko‘rsatish; yoshlarlarda vatanparvarlik, fuqarolik, bag‘rikenglik, va tinchlikparvarlik tuyg‘ularini tarbiyalash; O‘zbekiston xalqining tarixiy, milliy an’analarini, ma’naviy qadriyatlari va jahon madaniyatining yutuqlari bilan yoshlarni tanishishtirish; yoshlarning shaxsini, uning ilmiy, texnik va badiiy ijodkorligini rivojlantirish; yoshlarlarning tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash; yoshlarlarning ijtimoiy ko‘nikishiga ko‘maklashish, voyaga yetmaganlar orasida huquqbuzarliklarni oldini olishga ko‘maklashish ko‘zda tutilgan.

Yoshlar huquqlari bo‘yicha davlat organlarining faoliyati.

Qonunda yoshlar huquqlarini ta’minlash bo‘yicha davlat organlari faoliyatining quyidagi asosiy yo‘nalishlari belgilangan:

• 
  Yoshlar huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash hamda himoya qilish oid davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatining ochiqligi hamda oshkoraligini ta’minlash;
  
• 
  Yoshlar huquqlarini himoya qilish sohasida faoliyat olib boradigan tayyorlash, ular uchun malaka oshirish va qayta tayerlash kurslarini tashkil etish;
  
• 
  Yoshlar huquqlarini ta’minlash maqsadida davlat organlari va NNT o‘rtasida hamkorlikni amalga oshirish;
  
• 
  Yoshlar huquqlarini himoya qilish bilan shug‘ullanuvchi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirish.
  

Shunday qilib, yoshlar huquqlariga oid davlat siyosati nafaqat davlat organlari, balki NNTning (jumladan, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari) va yoshlar huquqlarini ta’minlash va himoya qilish masalalari bilan shug‘ullanuvchi xalqaro tashkilotlar faoliyatini ham qamrab oladi.

Yoshlarlarni kamsitishga yo‘l qo‘ymaslik - davlat siyosatining muhim

yo‘nalishi.

Yoshlar huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash bo‘yicha davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari Qonunning muayyan yoshlar huquqlariga bag‘ishlangan boshqa moddalarida batafsilroq yeritilganini inobatga olib, davlat va jamiyat faoliyatining eng muhim yo‘nalishlaridan biri - yoshlarlarni kamsitishga yo‘l qo‘ymaslik va yoshlarlarning huquqlarini va imkoniyatlarini tengligini ta’minlanishiga to‘xtalib o‘tamiz.

Yoshlarlarni irqi, tan rangi, jinsi, tili, dini, siyosiy yoki boshqa qarashlari, millati yoki ijtimoiy kelib chiqishi, tug‘ilishi yoki yoshlar yoki uning oilasiga tegishli bo‘lgan boshqa xolatlardan qat’i nazar kamsitilishiga yo‘l qo‘ymaslik Konvensiyada e’tirof etilgan barcha yoshlarlarning tengligini ta’minlanishi uchun qo‘yiladigan ustuvor xalqaro talab hisoblanadi.

O‘zbekistonda yoshlarning maqomi, faoliyati, qarashlari yoki e’tiqodlari, ota- onasi, qonuniy vakillari yoki oilasining boshqa a’zolari tufayli kamsitilishining barcha shakllaridan yoki jazolanishdan himoya qilinishini ta’minlash uchun barcha choralar ko‘rilmoqda.

Yoshlar manfatlarini yaxshiroq ta’minlash.

O‘zbekiston davlat siyosati yoshlar huquqlarini himoya qilishning eng asosiy tamoyilini amalga oshirishga, ya’ni, har qanday holatda ham yoshlar manfaatlarini yaxshiroq ta’minlashga qaratilgan.

Mazkur tamoyilning mazmuni Yoshlar huquqlari to‘g‘risidagi konvensiyasining 3-moddasiga yoritilgan: yoshlarlarga nisbatan barcha hatti-harakatlarda ular ijtimoiy ta’minot masalalari bilan shug‘ullanuvchi davlat yoki xususiy muassalar, sudlar, ma’muriy yoki qonun chiqaruvchi organlar tomonidan sodir etiladimi yo‘qmi, bundan qat’i nazar, yoshlarning manfaatlari yaxshiroq ta’minlanishiga birinchi darajali e’tibor beriladi.

Qonun chiqaruvchi organlar tomonidan milliy qonun-hujjatlar qabul qilinayotganida yoki qayta ko‘rib chiqilayotganida, ularning takliflari yoshlarning manfaatlaridan kelib chiqqan holda ko‘rib chiqilishi kerak. Biron bir nizoli vaziyat sud tomonidan hal etilayotganda sud yoshlarning manfaatlaridan kelib chiqqan holda qaror qabul qilishga haqli va majbur. Ma’muriy organlar yoshlar huqularini ta’minlash va himoya qilish bo‘yicha majburiyatlarini bajarganda, jumladan mahalliy hokimiyat organlari trasport vositalarining oqimini tashkil etilishi yoki

yoshlarlar sayr qilishlari va uyinlari uchun xavfsiz joylarni belgilagash bo‘yicha qaror qabul qilganda ular yoshlarlarning manfaatlaridan kelib chiqqan holda chora ko‘rishlari lozim.

Shuningdek, byudjet mablag‘lari bilan bog‘liq masalalarini muhokama qilishda yoshlarlik masalalariga va ularning yoshlarlar hayotiga qay tarzda ta’sir ko‘rsatishi masalariga alohida e’tibor qaratish kerak. Mablag‘larni imkon qadar kattaroq miqdorda ajratish lozim.

Shunday qilib, yuqorida bayon etilgan tamoyildan kelib chiqqan holda barcha davlat organlari, qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlari, yoshlar huquqlarini tartibga solish va amalga oshirish bilan bog‘liq masalalarni hal etishda yoshlarning qonuniy manfaatlarining ustuvorligi tamoyiliga tayanish kerak. Bu tamoyil barcha nodavlat va xususiy tuzulmalarga, ota-onalarga va ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarga ham tegishli.

Umuman, yoshlar huquqlari, ularning kafolatlari to‘g‘risida xulosa qilib aytish mumkinki, aholisining katta qismi yoshlarni tashkil etuvchi mamlakatimiz uchun yoshlar huquqlarini ta’minlash va ularni himoya qilish masalasi mamlakatda demokratik, huquqiy davlat va adolatli fuqarolik jamiyatini qurishning eng muhim shartlaridan biri bo‘lib qolmoqda. Zero, Prezident I.Karimov ta’kidlaganidek, “Oldimizda turgan eng ezgu maqsadlarimiz - mamlakatimizning buyuk kelajagi ham, ertangi kunimiz, erkin va farovon hayotimiz ham, O‘zbekistonning XXI asrda jahon hamjamiyatidan qanday o‘rin egallashi ham - bularning barcha-barchasi, avvalambor, yangi avlod, unib-o‘sib kelayotgan farzandlarimiz qanday insonlar bo‘lib voyaga yetishiga bog‘liqdir”.