Fuqarolik huquqi savollar javoblar

Prokat shartnomasining quyidagi o'ziga xos jihatlari mavjud.
Birinchidan, prokat shartnomasida mulk huquqining ikki elementi,
ya’ni egalik qilish va foydalanish ijaraga beruvchidan ijaraga oluvchiga
vaqtincha o'tadi va muayyan muddatdan so'ng ijaraga olingan molmulk
o'z egasiga qaytarib beriladi.
Ikkinchidan, prokat shartnomasining predmetini ko'char mol-mulklar
tashkil etadi. Xususiy alomatlari bilan belgilangan va iste’mol qilinmaydigan
har xil ashyolar prokat shartnomasining predmeti bo'la oladi. Bularga,
masalan, sport inventarlari, muzika asboblari, mashinalar, uy-ro'zg'or
buyumlari, turli xildagi texnika vositalari, qisqasi, bir marta foydalanish
bilan o'zining dastlabki qiymatini yo'qotmaydigan hamda iste’mol
qilinmaydigan ko'chirish mumkin bo'lgan mulklar hisoblanadi.
Uchinchidan, ijaraga beruvchi bo'lib, maxsus subyekt doimiy
tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanib kelayotgan prokatchi ishtirok etadi.
To'rtinchidan, prokat shartnomasi bo'yicha topshirilgan mol-mulkdan,
agar shartnomada boshqacha tartib belgilanmagan bo'lsa yoki u majburiyat
mohiyatidan kelib chiqmasa, iste’mol maqsadlarida foydalaniladi. Fuqarolik
Kodeksining 558-moddasining 2-qismida nazarda tutilgan ushbu qoida bilan Fuqarolik Kodeksining 89-moddasi qoidalarini solishtiradigan bo‘lsak,
prokat shartnomasida nazarda tutilgan qoida go‘yoki, noto‘g‘ridek ko'rinishi
mumkin. Chunki iste’mol qilinadigan ashyolarga quyidagicha ta ’rif berilgan.
Jumladan, bir karra foydalanish natijasida yo‘qolib ketadigan yoki dastlabki
holatida mavjud boimay qoladigan ashyolar (xom-ashyo, yoqilg‘i, oziqovqat
mahsulotlari va shu kabilar) iste’mol qilinadigan ashyolar hisoblanadi.
Ushbu tarifda nazarda tutilgan ashyolarni esa hech qaqchon prokat
shartnomasi asosida boshqa shaxsga berib bo'lmaydi. Masalan. 10 kg go‘sht
yoki shu miqdordagi kartoshka. Shuningdek, prokat shartnomasida ijaraga
beruvchi ijaraga oluvchiga mol-mulkni vaqtincha egalik qilish va foydalanish
uchungina berish majburiyatini olgan xolos, mulkni tasarruf etish huquqini
esa o'z zimmasida saqlab qoladi. Agar iste’mol qilinadigan ashyolar prokat
shartnomasi bilan ijaraga oluvchiga berilgan boisa, (masalan, go'sht yoki
sut mahsulotlari) ijaraga oluvchi bu mahsulotlarni albatta tasarruf etib
yuborishi muqarrar. Bu yerda qonun chiqaruvchi prokat shartnomasida
mol-mulkdan iste’mol maqsadlarida foydalaniladi deganda, insonning
oziqlanishi va hayot kechirishi uchun kerak bo'ladigan oziq-ovqat
mahsulotlarini iste’mol qilinishni emas, balki, oziqlanish (eyish, qornini
to'ydirish) uchun iste’mol qilmasada, lekin o'zining boshqa hayotiy ehtiyojini
qondirish (ko'rishga, eshitishga, kiyishga va boshqa) uchun zarur boigan
mol-mulklami nazarda tutgan Masalan, televizordan iste’mol maqsadlarida
foydalanish deganda, ijaraga oluvchi o'zining jahonda sodir bo'layotgan
yangiliklardan xabardor boiishga qaratilgan iste’molini nazarda tutish
mumkin.