Фуқаролик жамиятининг фаолият кўрсатишида сайлов қандай вазифаларни бажаради?

6-модда. Тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи
Ўзбекистон Республикаси Президенти, Қонунчилик палатаси депутатлари, маҳаллий Кенгашлар депутатлари фуқаролар томонидан бевосита сайланади.
7-модда. Яширин овоз бериш
Сайловда эркин ва яширин овоз берилади. Сайловчиларнинг хоҳиш-иродасини назорат қилишга йўл қўйилмайди.
Яширин овоз бериш сайловчининг хоҳиш-иродаси устидан ҳар қандай тарзда назорат қилиш имкониятини истисно этадиган тегишли шароитларни яратиш орқали таъминланади.
8-модда. Сайловга тайёргарлик кўриш ҳамда уни ўтказишдаги очиқлик ва ошкоралик
Сайловга тайёргарлик кўриш ҳамда уни ўтказишни сайлов комиссиялари очиқ ва ошкора амалга оширади.
Сайлов комиссиялари фуқароларни ўз иши тўғрисида, сайлов округлари, участкалари тузилганлиги ҳақида, сайлов комиссияларининг таркиби, уларнинг жойлашган ери ва иш вақти тўғрисида хабардор этади, сайловчиларнинг рўйхатлари, сайловда иштирок этаётган сиёсий партияларнинг рўйхати билан таништиради, Ўзбекистон Республикаси Президентлигига, Қонунчилик палатаси депутатлигига, маҳаллий Кенгашлар депутатлигига номзодлар тўғрисидаги, шунингдек овоз бериш ва сайлов якунлари ҳақидаги маълумотларни маълум қилади.
Оммавий ахборот воситалари сайловга тайёргарликнинг боришини ва сайлов қандай ўтаётганлигини ёритиб боради.
Сайлов комиссияларининг мажлислари очиқ ўтказилади. Сайлов комиссияларининг қарорлари оммавий ахборот воситаларида эълон қилинади ёки ушбу Кодексда белгиланган тартибда ҳаммага маълум қилинади.
Сайловга тайёргарлик кўриш ҳамда уни ўтказишга доир барча тадбирларда, шунингдек сайлов куни овоз бериш хоналарида ва овозларни санаб чиқишда Ўзбекистон Республикаси Президентлигига, Қонунчилик палатаси депутатлигига, маҳаллий Кенгашлар депутатлигига номзодлар кўрсатган сиёсий партиялардан, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларидан кузатувчилар, оммавий ахборот воситалари вакиллари, бошқа давлатлардан, халқаро ташкилотлардан кузатувчилар иштирок этиш ҳуқуқига эга.

3. Фуқаролик жамияти давлат ҳокимиятига бўйсундирилган мамлакатларда авторитар режимга хос сайловлар амал қилади. Депутатлар таркиби ва сайловолди дастурлар мазмунига доир барча асосий қарорлар оидиндан мамлакат сиѐсий раҳбарияти хоҳишига мос равишда шаклланади. Бу каби сайловларда депутатлар номзодлари ошкор этилмайди, уламинг шахси ва дастурлари тўғрисида сайловчилар яхши тасаввурга эга бўлмайди. Депутатликка номзодлар сайловчилар вакили сифатида эмас, балки идора этувчи партиявий-давлат вакиллари сифатида намоѐн боТадилар.
Тоталитар сиѐсий тизим мафкуравий ниқоблар остида ўзининг ҳақиқий мазмунини турли усуллар билан ниқоблаб, ―халқ иродасини‖, шунингдек, ―олий даражадаги демократияга мансуб эканлигини‖ ифодалашга даъвогарлик қилади. Бу сиѐсий тизим демократиянинг номуқобил шаклидан фойдаланиб, умумхалқ қоТлаб-қуwатлаши кўринишини шакллантиришга интилади.
Сайловламинг иккинчи тури давлат билан фуқаролик жамияти ўртасидаги ўзаро мувозанат беқарор боТган мамлакатлар учун хосдир. Бу каби мамлакатларда сайловлар демократик режимлар чуқур илдиз отмаган, давлат етакчиларининг демократик интилишлари антидемократик кучлар қаршилигига учрайдиган мамлакатларда учраб туради. Бу каби мамлакатларда, кўпинча, халқ томонидан сайланган ҳокимиятнинг вакиллик органлари турли кучлар ва босимлар остида ўзининг яшаш қобилиятини йўқотади.
Жамиятнинг авторитаризмдан демократияга ўтиш муаммолари қуйидаги икки номаТумли тенгламани эчиш билан богТиқдир: аҳоли қоТлаб-қуwатлашини йўқотиш шароитида олдинги режимдан ўтиш даврини босқичма-босқичлик асосида амалга ошириш. Бу мураккаб вазифани ҳал этиш ўтиш даври қатор босқичларини сиѐсий технологиялар, жумладан, такрорланиб турувчи сайлов жараѐнлари воситасида қулайлаштиришни талаб этади. Сайловламинг учинчи тури - демократик режимлардаги, яъни давлатлар фуқаролик жамиятига бўйсунган мамлакатлар учун хосдир. Фуқаролик жамияти қуришни ривожлантиришнинг муҳим шарти - давлат, жамият ва шахс ўртасидаги ўзаро мувозанат, тенглик, бир маромдаги ривожланишнинг мавжудлигидир. Улар ўртасида юз бериши мумкин бўлган зиддиятлар қўрқитиш интизоми ва ҳукмронлик усуллари билан эмас, балки қонун олдида масъул бўлган давлат ҳокимияти, ҳуқуқий ва сиѐсий воситалар билан мувофиқлаштирилади.
Турли мамлакатлардаги сайловларда ўзаро сиѐсий мухолифатдошликка асосланган демократия табиатига хос сайловламинг бир қанча умумий томонлари мавжуддир. Булар ҳокимиятга даъвогарлик турли сиѐсий кучлар ўртасидаги ўзаро ишонч, идораетувчи элитани эркин демократик сайловлар воситасида шакллантиришнинг анъанавий қоидаларини ҳурмат қилишдир. Бу каби ривожланган мамлакатлардаги сайловчилар ва депутатликка номзодлар хулқи автоном ва ратсионал-мақсадлилик характерига эгадир. Бу мамлакатлар жамиятларида сайловлар сиѐсий элитани шакллантиришнинг ҳақиқий механизми сифатида намоѐн бўлади. Бунда сайловлар аҳолига расмий сиѐсат йўналишиарига таъсир этиш учун имкониятлар яратади, улами ўзининг манфаатларига монандлаштира олади.