Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

4.8-расм. Квартирали турар-жой биноларини ориентирлашга доир: 
а – горизонт томонлари; б –намақбул ориентация; в – маъқул ориентация. 
Хоналардаги микроиқлимнинг ҳолатига, яъни ҳавонинг температураси, 
нисбий намлиги, ҳаракатланиш тезлиги ва тозалик даражасига қўйиладиган 
талаблар ҳам жуда муҳим. Яшаш хоналаридаги ҳавонинг температураси
18-20 °С атрофида, нисбий намлиги 50-60 % орасида бўлиши киши организми 
учун оптимал муҳит ҳисобланади. 
Квартираларда ҳар хил ҳидлар, газлар, ортиқча намлик ажралиб чиқиши 
мумкин. Ҳаво муҳитининг тозаланиб туришига ҳавони алмаштириш йўли 
билан эришилади. Яшаш хоналари учун у 3 м
3
/соатни (1 м
2
учун), ошхона 
учун 60 м
3
/соатни, алоҳида хоналарда жойлашган ванна ва ҳожатхона учун 
25 м
3
/соатни, улар бир хонада жойлашган бўлса 50 м
3
/соатни ташкил 
қилиши керак. 
Турар-жой биноларининг хоналарини гигиена талаблари бўйича зарур 
бўлган ҳажмда тоза ҳаво билан таъминлаш шартидан, шунингдек иқтисодий 
ва меъморий талаблардан келиб чиққан ҳолда, улардаги хоналарнинг 
баландлиги белгиланган. Ўзбекистонда яшаш хоналари ва ошхоналарни 
полидан шипгача баландлигини: I-II минтақа шароитида камида 2,8м қабул 
қилиш лозим (яхшиланган ва юқори қулайликли турар-жойда эса, камида 3м 
тавсия қилинади); III зона учун 2,7м баландликка йўл қўйилади. 
Баландлиги 5 қават ва ундан ортиқ бўлган турар -жой биноларида 
лифтлар бўлиши керак. Уларнинг сони бинодаги қаватлар сонига, 
қаватдаги одамлар сонига қараб танланади. Бундай биноларда, шунингдек 
махсус ахлат ўтказгичлар ҳам кўзда тутилиши керак. 
 

---

46 
Хулоса 
● Бинонинг асосий таркибий қисми ёки элементи – бу хонадир. Хона 
учун асосий нарса – бу унинг функционал вазифасидир, яъни кишиларнинг 
ишлаб чиқариш, ижтимоий
ва шахсий ҳаёт фаолиятининг маълум жабҳалари 
талабларини қондиришидир. Хоналарнинг вазифаси ва бинодаги аҳамиятини 
ҳисобга олган ҳолда уларни турли хилда режалаштириш мумкин. 
Бинолардаги хоналарни вазифаларига қараб асосий, ёрдамчи ва 
коммуникация хоналарига
 
бўлиш мумкин. 
● Бинолар ҳажмий план ечимларини яратишда бир неча услублар 
қўлланилади. Уларнинг ичидан коридорли ва секция типидаги план 
ечимлари турар-жой биноларида кўп қўлланилади. 
● Вазифасидан қатъи назар, ҳар қандай бинони қуриш учун аввало 
лойиҳа ишлаб чиқилади. Оммавий тартибда қуриладиган бино ва иншоотлар 
учун типовой лойиҳалар бажарилади. Қайтарилмайдиган ва ноёб, 
архитектуравий аҳамияти катта, техник жиҳатдан жуда мураккаб бино ва 
иншоотлар учун индивидуал (лойиҳалар ишлаб чиқилади. 
● Корхоналар, бино ва иншоотларнинг лойиҳалари, қоидага кўра, бир ёки 
икки босқичда ишлаб чиқилади. Лойиҳа жужжатларининг неча босқичда 
бажарилиши буюртмачи томонидан лойиҳаланаётган объектнинг техник 
жиҳатдан мураккаблик ва тплаштирилганлик даражасига боғлиқ ҳолда лойиҳа 
топшириғида белгилаб берилади.