Frenelning qaytarish qonunini o‘rganish. Labоratоriya ishi Mavzu: Frenelning qaytarish qonunini o‘rganish. Ishning maqsadi

Ishning bajarilish tartibi:
Lampa kamida 5 minut yonganidan so‘ng (yorug‘lik oqimining doimiyligi) o‘lchashni to‘xtating.
Izoh:O‘lchash mobaynida tarmoqdagi kuchlanish o‘ynab turgani uchun lampaning yorug‘lik oqimi o‘zgaradi. Shuning uchun iloji boricha o‘lchashni qisqa vaqtda bajaring. Ba’zida yorug‘lik oqimini tekshiring (yuqoriga qarang), va zarur bo‘lsa tirqishning kengligini o‘zgartirish orqali sozlang. (a) O‘lchash 1: qutblanish yo‘nalishi tushish tekisligiga perpendikulyar. Optik kursilar orasidagi burchakni 160⁰ ga to‘g‘rilang.
Shisha panjarani prizmali stolga qo‘ying va uni shunday to‘g‘rilangki:
- tushayotgan yorug‘lik paketi to‘liq panjaraning akslantiruvchi tomoniga kelsin va shuningdek
- tirqishning tasviri linza(7) gardishining markazida shakllansin.
Mikrovoltmetrdagi kuchlanishni (80⁰) qayd qiling va uni yozib oling.
Izoh: Doimo tushish burchagi optik kursilar orasidagi burchakning yarmiga teng.
Optik kursilar orasidagi burchakni 10⁰ qadam bilan o‘zgartiring va har bir holda qayta o‘lchashlarni bajaring.
b) O‘lchash 2: qutblanish yo‘nalishi tushish tekisligida Polyaroidni 90° ga o‘rnating, optik kursilarni bir chiziqda qilib joylashtiring (180⁰) va tirqish kengligini mikrovoltmetr yana 10 mV ko‘rsatadigan qilib sozlang (shisha panjara qurilmada emas).
a) da o‘lchangan tushish burchaklarida kuchlanishlarni o‘lchashni takrorlang.
Agar o‘lchanayotgan kuchlanishlar
mV dan kichik bo‘lsa, 10^-4 o‘lchash diapazoniga o‘ting.
O‘lchash namunasi:
Jadval 1.
Tushish burchagi α, kuchlanish (tajriba a) va (tajriba b).

90 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10	10,00 5,62 4,27 3,28 2,55 1,97 1,58 1,29 1,05 0,89 0,77 0,67 0,59 0,54 0,51 0,51	10,00 2,59 1,16 0,47 0,169 0,040 0,027 0,065 0,11 ·0,17 0,25 0,31 0,36 0,40 0,44 0,47

Agar biz o‘lchangan kuchlanishlarni (3) tenglamaga asosan amplitudalar nisbatiga aylantirsak va ularni tushish burchagining funksiyasi sifatida qarasak, Rasm.4 da keltirilgan grafikni olamiz. Nazariy kutilgan natija uzluksiz chiziq bilan ifodalangan. (1) tenlamadagi β burchak tenglamadan (n=1,53)
(sinish qonuni) nazariy hisoblandi. Yaqqolki, nazariy va tajriba natijalari bir-biri bilan yaxshi mos kelgan.



Rasm.4 tushish burchagining α funksiyasi sifatida
O‘lchangan natijalar (doiralar) va nazariy egrilik (uzluksiz chiziq)
(1) Qutblanish tekisligi tushish tekisligiga perpendikulyar
(2) Qutblanish tekisligi tushish tekisligiga parallel

O‘lchangan barcha nuqtalar nazariy egrilikdan bir ozyuqorida. Buning sababi akslantirayotgan shishaningorqa devoridan yorug‘likning qaytishidir. Panjara suvbilan to‘ldirilishiga qaramay bu akslanishni to‘liqbartaraf qilib bo‘lmaydi, chunki suvning sindirish ko‘rsatgichi (1,33) shishaning sindirish ko‘rsatgichiga

(1,53) nisbatan kichik. Shuning uchun tajribani yaxshilash mumkin, agardashisha panjara sindirish ko‘rsatgichi mos suyuqlik,masalan uglerodli biosulfit (CS) va efir aralashmasibilan to‘ldirilsa. Unda shisha panjaraga yorug‘likniyutish uchun qoraygan qog‘oz varag‘i yoki shunga o‘xshash narsa joylashtirilishi kerak. Izoh:
Elektromagnit maydon qonunlari asosida Frenel qonunlarini keltirib chiqarish “Fizika bo‘yicha Feyman leksiyalari”(Addison-Uesli nashri,1964) tom 2, bob 33 da nihoyatda batafsil yoritilgan.