Frazeologizmlerdin’ jeke so’z benen sinonim boli’wi’ b Ko’rkem shi’g’armalarda wo’z-ara sinonim bolg’an frazeologizmler

a)Frazeologizmlerdin’ jeke so’z benen sinonim boli’wi’
Ha’r qanday frazeologiyali’q so’z dizbeklerin de jay so’zlerge yamasa so’z dizbeklerine sali’sti’rg’anda emotsional-ekspressivlik ma’ni, obrazli’li’q ku’shli boladi’. Soni’n’ menen birge wolardi’n’ birazlari’nda h’a’r xali’qti’n’ milliy kaloriti de sa’wlelenedi. Usi’nday wo’zgesheliklerine baylani’sli’ frazeologizmler stilistikali’q maqsette ju’da’ ken’ paydalani’ladi’. So’ylewshi belgili bir pikirdi, mazmundi’ bildiriw ushi’n birdey yamasa wo’z-ara jaqi’n ma’nige iye bolg’an leksikali’q til qurallari’ni’n’ kereklisin tan’lap qollanadi’. Bunday til qurallari’ wo’z-ara semantikali’q qatnasta boladi’.
Sinonimler - stilistikali’q yen’ basli’ ma’sele boli’p yesaplanadi’, sebebi tildi paydalani’wda wondag’i’ til qurallari’n tan’law mu’mkinshiligi sinonimler arqali’ iske asadi’. Ha’r qi’yli’ jag’daylarda pikirdi da’l h’a’m ani’q bayanlaw tildi rawajlandi’radi’ h’a’m jetilistiredi. L. V. Sherba h’a’rqanday rawajlang’an h’a’m jetilisken a’debiy tildin’ ju’da’ quramali’ sinonimiyali’q qurallar sistemasi’ boladi’ dep ko’rsetedi.² Ha’zirgi qaraqalpaq a’debiy tili de usi’nday h’a’r qi’yli’ sinonimlerge bay til.
Frazeologiyali’q so’z dizbeklerinin’ wo’zleri bir-birine sinonim boli’p ta kele beredi. Sonli’qtan da ko’rkem shi’g’armalarda wolar ma’nilik wo’zgesheligine, obrazli’li’g’i’na qaray tan’lap ali’p qollani’li’wi’ mu’mkin. Wo’z-ara sinonim bolg’an frazeologizm so’zler biri-birinen stillik jaqtan aji’rali’p turadi’.
Sinonim degende ko’pshilik izertlewshiler til birliklerinin’ birin biri almasti’ra ali’w uqi’pli’li’g’i’n tu’sinedi, al ayi’ri’m izertlewshiler, tek ma’nileri bir-birine jaqi’n bolg’an til birliklerin sinonim dep qaraydi’. Wo’z-ara almasti’ra ali’w uqi’pli’li’g’i’ degende, birinshiden, sinonimlik qatnastag’i’ so’zlerdin’ ma’nisi boyi’nsha birin-biri almasti’ri’wi’, yekinshiden, birdey kontekstlerde bir so’zdin’ yekinshisinin’ worni’na qollani’la ali’w mu’mkinshiligi tu’siniledi. Usi’ yeki faktor sinonimlerdi ani’qlawdag’i’ tiykarg’i’ kriteriy boli’p yesaplanadi’.
Frazeologiyali’q sinonimiya ma’selesi ko’plegen izertlewshilerdin’ di’qqati’n’ awdarg’an. Tilshi ilimpazlar frazeologiyali’q birliklerde sinonimiyani’ belgilewdin’ h’a’r tu’rli printsiplerin usi’nadi’. A. İ. Molotkov frazeologiyali’q sinonimlerdin’ wo’zine ta’n to’rt wo’zgesheligin aji’rati’p ko’rsetedi: ma’nilerdin’ birdeyligi, usasli’g’i’; qurami’nda birdey komponentlerdin’ bolmawi’; leksika-grammatikali’q jaqtan usasli’g’i’; komponentlerdi wo’z-ara bir-biri menen almasti’ri’w mu’mkinshiliginin’ bolmawi’.³ M. M. Kopi’lenko h’a’m Z. D. Popova frazeologiyali’q sinonimiyani’n’ qurami’ndag’i’ leksemalari’na qaray pari’qlani’wshi’, ma’nisi jag’i’nan jaqi’n bolg’an, biraq bir yamasa bir neshe semantikali’q belgilerine qaray pari’qlani’wshi’ turaqli’ tu’sinikler⁴ si’pati’nda talqi’laydi’.
Qaraqalpaq tili leksikali’q sinonimlerge qanday bay bolsa, frazeologiyali’q sinonimlerge de sonday bay. Frazeologiyali’q sinonimlerdin’ wo’zleri yeki tu’rge bo’linedi:
1. Frazeologizmlerdin’ jeke so’z benen sinonim boli’wi’;
2. Frazeologizmlerdin’ wo’z-ara bir-birine sinonim boli’wi’.
Mi’sali’: qas penen ko’zdin’ arasi’nda – tez so’zi menen, u’skini quyi’li’w-kewilsizlik so’zi menen sinonim boli’p keliwi bul frazeologizmlerdin’ jeke so’z benen sinonim boli’wi’. Kas penen ko’zdin’ arasi’nda-ko’zdi ashi’p jumg’ansha; u’skini quyi’li’w - yen’sesi tu’siw, bular frazeologizmlerdin wo’z-ara bir-biri menen sinonim boli’wi’. Wo’z-ara sinonim bolg’an frazeologizm so’zler biri-birinen stillik jaqtan aji’rali’p turadi’. Sonli’qtanda ko’rkem shi’g’armalarda wolar ma’nilik wo’tkirligine, obrazli’g’i’na qaray tan’lap ali’p qollani’ladi’.