Fransiyada ta’lim tizimi

SamDU fizika fakulteti fizika va astronomiya yo’nalishi 206-guruh talabasi
Isroilov Bobur
Elektr va signallarni qayta ishlash fanidan
1-MAVZU: SIGNALLARNING ENERGIYA SPETKRI
Statsionar holat ma'lum energiya va elektron zichligi taqsimoti bilan tavsiflanadi. Statsionar holatlarning energiyalari to'plami atomdagi elektronning energiya spektrini tashkil qiladi. Energiya spektri har bir atom uchun mutlaqo individualdir, bu barmoq izining bir turi. Elektron zichligi taqsimoti elektron asosan atom atrofida qaysi sohalarda yashashini ko'rsatadi.
Signal korrelyatsiya funktsiyalari to'lqin shakllarini va ularning bir-biriga o'xshashlik darajasini integral miqdoriy baholash uchun ishlatiladi.
2-MAVZU: KORELYATSIYA FUNKSIYASI
Korrelyasiya (genetikada) -bir butun organizmda belgilarning oʻzaro bogʻliqligi. K. asoslarini birinchi marta J. Kyuvye bayon etgan (1800—05). K.ning evolyusion ahamiyatini Ch.Darvin asoslab bergan (1859). K. oʻzgaruvchanlikning muhim unsuri boʻlib, organizmning rivojlanish tarzi va evolyusiyasiga taʼsir koʻrsatadi. 
Amalda, signallar odatda 0-T dan argumentlarning ijobiy qiymatlari oralig'ida ham belgilanadi, bu esa matematik operatsiyalar uchun kerak bo'lganda intervalni nol qiymatlar bilan kengaytirish imkonini beradi. Hisob-kitoblarning ushbu chegaralarida signalning nusxasini argument o'qi bo'ylab chapga o'tkazish qulayroqdir, ya'ni. (2.4.1) ifodada s (t-t) funksiyasining qo‘llanilishi:
B s (t) = s (t) s (t-t) dt. (2.4.1 ")
Cheklangan signallar uchun t siljishining qiymati ortishi bilan signalning uning nusxasi bilan vaqtinchalik qoplanishi kamayadi va shunga mos ravishda o'zaro ta'sir burchagi kosinusu va umuman skalyar mahsulot nolga moyil bo'ladi:
3-MAVZU: Kotelnikov teoremasi
Kotelikov teoremasi ga koʻra uzluksiz analog signalni uzatish talab qilinsa signalning barcha qismini uzatish shart emas balki ma'lum vaqt oralig'idagi tasodifiy qiymatlarini uzatish kifoyadir.Qabul qiluvchi qism mana shu oniy qismlar bo'yicha birlamchi analog signalni qayta tiklab oladi. Hozirgi kunda bu teorema raqamli signallarni uzatishda keng qoʻllanilmoqda.
Agar signal uning spektri F chastotasi bilan cheklangan bo'lsa, u holda kamida 2F chastotali signalni tanlab olgandan so'ng, siz qabul qilingan raqamli signaldan uzluksiz uzluksiz signalni mutlaqo aniq tiklashingiz mumkin. Buning uchun sizga funktsiyalar bilan maxsus turdagi "namunalar orasidagi" raqamli signalni interpolatsiya qilish kerak.
4-MAVZU: Rezistorlar va kondensatorlarni ulash
KONDENSATORLAR - elektr energiyasini saqlashga qodir bo'lgan passiv elektron qurilmalar. Ular buni elektr maydoni tufayli amalga oshiradilar. Keyin ular to'plangan energiyani asta-sekin chiqarib yuboradilar, ya'ni gidravlik tizim bilan taqqoslasak, ular suyuq suv omborlariga o'xshaydi. Faqat bu erda u suyuqlik emas, balki zaryad, elektronlar ...
O‘q bilan mexanik biriktirilgan kontakt yarim doirada sirpanadi. O‘qni burab, tok o‘tkazuvchi qatlamning ko‘p yoki oz qismini elektr zanjiriga ulash mumkin, bu bilan qarshilik miqdori tekis o‘zgartiriladi. O‘zgaruvchan rezistorni sxemaga ulash uchun undan uchta kontakt uchi chiqarilgan. O‘rtadagi kontakt qo‘zg‘aluvchi kontakt bilan, chetdagilari esa tok o‘tkazuvchi qatlamning boshi va oxiri bilan ulangan.
Shuningdek, korpusning metall qismidan o‘zgaruvchan rezistor korpusini radioqurilma shassisi bilan puxta elektrik ulashga imkon beruvchi kontakt uchi chiqarilgan.
O‘q bilan mexanik biriktirilgan kontakt yarim doirada sirpanadi. O‘qni burab, tok o‘tkazuvchi qatlamning ko‘p yoki oz qismini elektr zanjiriga ulash mumkin, bu bilan qarshilik miqdori tekis o‘zgartiriladi. O‘zgaruvchan rezistorni sxemaga ulash uchun undan uchta kontakt uchi chiqarilgan. O‘rtadagi kontakt qo‘zg‘aluvchi kontakt bilan, chetdagilari esa tok o‘tkazuvchi qatlamning boshi va oxiri bilan ulangan.
Shuningdek, korpusning metall qismidan o‘zgaruvchan rezistor korpusini radioqurilma shassisi bilan puxta elektrik ulashga imkon beruvchi kontakt uchi chiqarilgan.
5-MAVZU: Quvvat kuchaytirgichlar
Quvvat kuchaytirgichlari-kirirsh kuchlanishiga nisbatan chiqish voltajining minimal ozgarishi bilan iloji bo’lsa, kirish kuchini oshirish uchun mo’jallangan qurilmadir. Ya’ni, kuchaytirgichlar yukori quvvat olish qobilyatiga ega, omma chiqish voltaji o'zgarishi yo'ki o'zgarmasligi mumkin. Kuchaytirgichlarning kuchaytirgich samaradorligi har doim 100% dan past. Shuning uchun quvvatni kuchaytirish bosqichlarida yuqori issiqlik tarqalishi kuzatiladi. Quvvat kuchaytirgichlari yuklar bo’ylab kata quvvat talab qiladigan qurilmalarda qollaniladi. Ko’p bosqichli kuchaytirgichlarda kuchaytirish amplifikatsiyasiyani-ning oxirgi bosqichlarida amalga oshiriladi. Ovaz kuchaytirgichlari va RF kuchaytirgichlari yukni etarli darajada etgazib berish uchun oxirgi bosqichda kuchaytirgichlardan foydalanadilar.
Zamonaviy elektronikada, kuchaytirgichlarning aksaryati yarimo’tgazgichka asoslangan komponentlar bilan qurilgan, ammo vakum trubkasi asosidagi kuchaytirgichlar aniqlik, chastotaga javob berish va chidamlilik asosiy talab bo’lgan muhitda ishlatiladi. Masalan, gitara kuchaytirgichlari sifat uchun klapanlardan foydalanadilar va harbiy texnik kuchli elektromagnit impluslarga qarshi chidamliligi uchun valflardan foydalanadilar.
6-MAVZU: Tranzistorlarning asosiy parametrlari
Tranzistorlarni asosiy parametrlari. Kirish va chiqish qarshiliklari kollektorning teskari toki hamda tok bo`yicha kuchaytirish koeffisienti tranzistorlarning asosiy parametrlari hisoblanadi.
Bipolyar tranzistorlar. Bipolyar tranzistorlarda, emitter baza va kollektor qatlamlari yahlit monokristallarda hosil qilingan bo`ladi. Bu qatlamlardagi erkin tok tashuvchilarning konsentrasiyasi va qatlamlarning qalinligi qat`iy qiymatlarga ega.
7-MAVZU: Proportional-integral mikrosexma
IMSlar uchun ikki asosiy belgi mavjud: konstruktiv va texnologik. Konstruktiv belgisi shundaki, IMSning barcha elementlari asosiy asos ichida yoki sirtida joylashadi, elektr jihatdan birlashtirilgan va yagona qobiqga joylashtirilgan bo‘lib, yagona hisoblanadi. IMS elementlarining hammasi yoki bir qismi va elementlararo bog‘lanishlar yagona texnologik siklda bajariladi. Shu sababli integral mirosxemalar yuqori ishonchlilikka va kichik tannarxga ega.
Hozirgi kunda yasalish turi va hosil bo‘ladigan tuzilmaga ko‘ra IMSlarning uchta prinsipial turi mavjud: yarim o‘tkazgichli, pardali va Har bir IMS turi konstruksiyasi, mikrosxema tarkibiga kiradigibrid. gan element va komponentlar sonini ifodalovchi integratsiya darajasi bilan xarakterlanadi.
8-MAVZU: Maydonli tranzistorlar
Maydoniy transistor- Maydoniy tranzistor (MT) deb, tok kuchi qiymatini boshqarish ychun o‘tkazuvchi kanaldagi elektr o‘tkazuvchanligikni o‘zgartirish hisobiga elektr maydon o‘zgarishi bilan boshqariladigan yarim o‘tkazgichli aktiv asbobga aytiladi.Maydoniy tranzistorlar turli elektr signallar va quvvatni kuchaytirish uchun mo‘ljallangan. Maydoniy tranzistorlarda bipolyar tranzistorlardan farqli ravishda tok tashkil bo‘lishida faqat bir turdagi zaryad tashuvchilar ishtirok etadi: yoki elektronlar, yoki kovaklar. Shuning uchun ular yana unipolyar tranzistorlar deb ham ataladi.
9-MAVZU: Teskari aloqaning qo'llanishi
Teskari aloqa - eshitganga, o’qiganga yoki ko’rganga tan aks ta'sir yoki ta'sirlanish tayanchi. Bunda mazkur axborotni olgan shaxs shu axborotga bo’lgan munosabatini, tushunganligi yoki to’liq tushunmaganligini, qo’llab-quvvatlashi yoki inkor etishini shu axborotni yuborgan shaxsga bildiradi. Bunday aloqa har ikkala tomonning bi-birini qanchalik tushunganini bilish uchun zarur. Rahbar berilgan topshiriq yoki aytilgan so’z har doim bo’ysinuvchilar tomonidan birdek qabul qilinadi, deb o’ylamasligi kerak. Bunday xato fikrga boruvchi rahbar o’zini real voqelikdan uzoqlashtiradi. Teskari aloqani samarali o’rnatmagan rahbarning boshqaruv faoliyati zaiflashadi va inqirozga yuz tutadi. Shov-shuv axborot almashuv jarayonida salbiy ta'sir ko’rsatuvchi unsurlardan hisoblanadi.
10-MAVZU: Integral mikrosexmalar
Integral mikrosxemalar elektr asboblarning sifat darajasidagi yangi turi bo’lib elektron qurilmalarning asosiy negiz elementi hisoblanadilar. Integral mikrosxema (IMS) elektr jihatdan o’zaro bog’langan elektr radiomateriallar (tranzistorlar, diodlar, rezistorlar, kondensatorlar va boshqalar) majmui bo’lib, yagona texnologik siklda bajariladi, yani bir vatqning o’zida yagona konstruktsiya (asos)da ma’lum axborotni qayta ishlash funktsiyasini bajaradi.
IMSlarning asosiy xossasi shundaki, umurakkab funktsiyalarni bajarish bilan birga kuchaytirgich, trigger, hisoblagich, xotira qurilmasi va boshqa funktsiyalarni ham bajaradi. Xuddi shu funktsiyalarni bajarish uchun diskret elementlardamos keluvchi sxemani yig’ish talab qilinardi. IMSlar uchun ikki asosiy belgi mavjud: konstruktiv va texnologik. Konstruktiv belgisi shundaki, IMSning barcha elementlari asosiy asos ichida yoki sirtida joylashadi, elektr jihatdan birlashtirilgan va yagona qobiqga joylashtirilgan bo’lib, yagona hisoblanadi.
11-MAVZU: Doimiy tok kuchaytirgichlardan nol dreyf