Frans moderne eng yangi, zamonaviy 19-asr oxiri -20-asr

---

Modern

Modern (frans. moderne — eng yangi,

zamonaviy) — 19-asr oxiri —20-asr

boshlarida Yevropa va Amerika sanʼatida

mavjud boʻlgan badiiy uslub. M. turli

mamlakatlarda turlicha ataladi: Angliya,

Fransiya, Belgiya, AQSH da "ar-nuvo" (Art

Nouveau), Germaniyada "yugendstil"

(Jugendstil), Avstriyada "setsission"

(Sezession), Italiyada "liberti" (Liberty),

Ispaniyada "modernizm" (modernismo)

va boshqa M. eklektizmdan qutulishga va

"yangi uslub" (yagona sintetik sanʼat)

---

yaratishga harakat qilishlar natijasida

yuzaga kelgan; industrial jamiyat jadal

rivojlana-yotgan, ijtimoiy qarama-

qarshiliklar oʻtkirlashib borayotgan

sharoitda shakllangan. M. tarafdorlari

klassik sanʼat shakllaridan xolis boʻlishga

intildilar. Jumladan, meʼmorlikda qatʼiy

rejali order tizimi unsurlaridan voz

kechildi. Aynan shu meʼmorlikda M. ning

oʻziga xos tomonlari oʻzining yaqqol

ifodasini topdi; meʼmorlar yangi davr

yutuklari, yangi qurilish va bezak

materiallari (temir-beton, metall, oyna va

boshqalar) dan foydalanish, xom

ashyolar texnologiyasi, texnika qurilish

konstruksiyalari vositalaridan ijodiy

foydalanib, binolarni erkin rejalashtirish,

---

simmetriya qonuniyatlaridan chekinish

hisobiga yangi oʻziga xos uslub va

kompozitsiyalar yaratishga erishdilar, ular

yaratgan bino kompozitsiyasi va unsurlari

yagona naqsh ritmi va asar gʻoyasining

obrazliramziy mazmuniga boʻysunadi.

19-asrning oxiriga kelib sanoatning jadal

rivojlanishi M. ning keng koʻlamda

rivojlanishi va yoyilishiga ham sabab

boʻldi. Dastlab Angliyada, keyinchalik

boshka Yevropa mamlakatlariga keng

tarqala boshladi. M. tarafdorlari barcha

sanʼat turlarining yagona majmui (yaʼni

sanʼatlar sintezi)pj yaratish orqali

goʻzallik muhitini yaratishga harakat

qidsi. M. uslubida qurilgan binolarning

---

konstruktiv tuzilishi va bezak yechimini

ajratish qiyin, binoning ichki fazoviy

yechimi binoning tashqi koʻrinishini

belgilagan. Binoning tashqi koʻrinishi esa

shakllar boyligi va egiluvchan chiziqlar

moʻlligi bilan ajralib turgan (belgiyalik

Anri Van de Vedde, ispaniyalik A. Gaudi,

rossiyalik F.O. Shextel va boshqalarning

asarlari). Dastgoh va amaliy bezak sanʼati

oʻzaro bir-biriga qoʻshilib uygʻunlashishi

ham M. ga xos: rassomlik asari namoyon

tarzida, haykaltaroshlik esa relyef —

boʻrtma tasvir shaklida oʻz mustaqilligini

yoʻqotib xona (bino) majmuiga qoʻshilib

ketadi. Grafikada M. ningrivoji kitobat

sanʼati va jurnallar, plakatlar nashr etilishi

va keng tarqalishi bilan bogʻliq. Bu davrda

---

grafika (litografiya, ksilografiya, kitob

sanʼati) yuksak taraqqiy etdi (grafikada in-

gliz O. Berdsli, norveg E. Munk va boshqa,

rossiyalik A. Benua, K. Somov va boshqa;

plakatchi fransuz A.de Tuluz-Lotrek, E.

Grasse va boshqalar).

Amaliy bezak sanʼatida M. keng rivoj

topdi, amaliy sanʼat ustalari buyumlarni

ifodali shakllarda yaratishga harakat qilib,

bezak va shakllarda egri chiziqlarga

eʼtiborni qaratdilar hamda yassi tekis

shakllardan foydalandilar (ispan A.

Gaudining sopol va metall buyumlari,

belgiyalik X. Van de Velde va

shotlandiyalik Makentosh mebellari,

Rossiyada — Abramsevo va Talashkino

---

ustaxonalarida tayyorlangan buyumlar va

boshqalar).

Oʻzbekistonda M. uslubiga xos

xususiyatlar 19-asr oxiri —20-asr

boshlarida meʼmorlik va rassomlik

sanʼatida kuzatiladi. Toshkent, Qoʻqon,

Buxoroda qurilgan ayrim binolarda shu

xususiyatlar (M. belgilari)ni koʻrish

mumkin: Toshkentdagi knyaz N. K.

Romanov saroyi (hozirgi Tashqi ishlar

vazirligi qabulxonasi va boshqalar);

grafikada bu uslublarni 1895 yil nashr

etilgan "Oʻrta Osiyo" almanaxida,

rangtasvirda esa A. Volkov, Us t a Moʻmin

(A. Nikolayev), V. Ufimsev asarlarida

koʻrish mumkin.

---

Neʼmat Abdullayev.

[1]

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga

ishorat yoʻq.

Siz ularni topib va ushbu maqolaga

qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz

mumkin.

Manbalar

---

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Modern&oldid=1826779

" dan 

olindi 

---

  Soʻnggi tahrir 5 yillar avval Ximik1991Bot tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).