Franklar davlati va feodalizmining vujudga kelishi

Mahalliy boshqaruvning tashkil etilishi
ranklar davlati okrug (pag)larga, ya’ni graf-liklarga bo‘linib, har bir pagning tepasida graf (comite) turgan. Graf odatda yirik yer egalari ichi-dan qirol tomonidan tayinlangan. U o‘z hududida sud, ma’muriy, moliyaviy, harbiy vakolatlarni amalga oshirgan.

Paglar, ya’ni grafliklar yuzliklarga bo‘lingan. Yuzliklar tepasida yuzboshilar turgan. Grafliklarda moliyaviy organlar sifatida graflar bilan birga satsebaronlar ham harakat qilganlar. Ular keyinroq graf mansabi-ning rivojlanishi bilan tugatilgan.

Yuqoridagilar bilan bir qatorda, joylarda tunginlar ham mavjud bo‘lib, ular asosan sud funksiyasini bajarganlar. Bular ilgari urug‘-qabila-lar boshliqlarining avlodlari hisoblanib, keyinchalik ularning ham vazifasi graflarga o‘tgan.

Graflar o‘zlariga o‘rinbosarlar va yordamchilar tayinlaganlar. Ular vikariylar yoki vitse-graflar deb yuritilib, Karolinglar davrida vikariylarga o‘zlarining hududiy okruglari ajratib berilgan edi. Shu tariqa ular yuzbo-shilardan kam farq qilib, keyinchalik bularning mavqei bilan tenglashtiril-gan. Ba’zi joylarga (odatda chegara tumanlarga) qirol gersoglar tayinlardi. Gersogning vakolati bir necha (2-12) graflikkacha yoyilgan. Uning asosiy vazifasi mudofaani tashkil etish va mamlakatni himoya qilish edi.

Karolinglar sulolasi davrida mahalliy idora organlarining ishini tekshirish uchun har yili ikki kishidan iborat elchilar tayinlanardi. Ular-ning biri dunyoviy, ikkinchisi diniy kishilardan iborat edi. Bu qirol taftish-chilari (missi dominici) deb atalmish tekshiruvchilar odatda ikki kishi - ikki kishi bo‘lib yurib, grafliklardagi ahvolni tekshirar, aholining graf, yepiskop va boshqa amaldorlar ustidan beradigan shikoyatlarini qabul qilishardi.

F