Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

12-rasm. Albititli va greyzen konlarining hosil bo‘lishi
jarayonini idaallashtirilgan ko‘rinishi.
SHartli belgilari: 1-oddiy mikrokilinli granit; 2-albitlashgan granit; 3-greyzen hosil bo‘lish qismi; 4-yoriqlar va elementlar (Be,Nb,K,Na) miqdorining o‘zgarish yo‘nalishi.

Albitit konlari hosil bo‘lishiga qarab, ko‘proq pegmatit va skarn konlari bilan yonma-yon sodir bo‘ladi.

Greyzen konlari yuqorida aytganimizdek, bu konlar magmatik plutonik tog‘ jinslarining yuqori qismlarida yoki ular atrofida alyumosilikat yoki karbonatli jinslar bilan qo‘shilgan kontakt va shu atroflardagi yoriqlarda kaliy eritmalarining metasomatoz yo‘li bilan ta’siri oqibatida hosil bo‘ladi (13-rasm)



13-rasm Albititli va greyzen konlarining ideallashtirilgan
zonal sxemasi (G.SHerbo).
SHartli belgilari; 1-Greyzenlashgan tog‘-jinsi; 2-greyzen; 3-pegmatit; 4-skarn; 5-kvars tomirlari shtokverk; 6-greyzenlarning yuqori chegarasi.

Bu jarayon har xil tog‘ jinslarida turlicha sodir bo‘ladi, jumladan, tarkibi alyumosilikatli jinslarda gorizontal bo‘ylab o‘zgargan (greyzenlashgan): granit – muskovit-kalsitli greyzen – kvarsli greyzen – topaz-kvarsli, sof topazli va turmalinli greyzenlar.

O‘ta asosiy va asosiy tog‘ jinslarida: o‘zgargan amfibolit (serpertirit) – margarit-flogopit zonasi – kvars-plagioklaz zonasi – kvars- muskovit zonasi – aktinolit-flogopit zonalari; ohaktosh tog‘ jinslarida: mramorlashgan ohaktosh - slyuda-flyuoritli zona – topaz-flyuoritli zona – mikroklin (turmalin) - flyuoritli zona – sulfid-kvars- flyuoritli zona.
O‘zbekistonda albititli greyzen konlari guruhiga CHotqol tog‘ining shimoliy kismida joylashgan Barkrak va Kundil-ugali regional darzliklar zonasidagi Sargardon konlari kiradi. Bu konlar asosan berill-litiy feyuorit formatsiya turkumidan bo‘lib, qo‘shimcha ravishda ular tarkibida ko‘p metallar, niobiya, tantal va siyrak er elementlarining minerallari ham uchraydi.
Sargardon koni – geologik tuzilishida devon va kuyi karvon ohaktosh qatlamlari va ularni yorib chiqqan alyaskitlar (R-T) ishtirok etadi. Konni asosiy genetik xususiyati granit magmasining shakllanishida ohaktosh qatlamlari va intruziv markazidagi darzliklarda har-xil foydali qazilma elementlariga (F, Be, Li) boy flyuidlarning cho‘kishi (konservatsiya jarayoni) oqibatida ma’dan – magmatik sistemalarini hosil bo‘lishi. Bunda intruzivning ekzokontakt qismida (300 m), qatlamlar bilan flyuorit va berillga boy magnezial – xondradit - forsteritli skarnlar hosil bo‘ladi (14-rasm).