Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

15-rasm. Qalmoqqir mis-molibden konidagi xollanma rudaning ko‘rinishi.
SHartli belgilar: 1-sienit-diorit; 2-xalkopirit minerali.

Mis-molibdenli rudalar sienit-diorit shtoki bilan granodiorit-porfirlartutashgan erlarida sienit-diorit va kvarsli porfirlarda joylashgan. Ruda gavdasi shtokverk bo‘lib, undagi asosiy rudali minerallar magnetit, pirit, xalkopirit, molibdenit, gemotit, pirrotin, markazit, galenit, sfalerit, volframit, sheelit, sof oltin ham uchiraydi. Tomirli minerallarning asosiysi kvars bo‘lib, undan tashqari angidrit, kalsit, barit, dolomit, ankerit, seolitlar ham ma’lum.

Kalmoqqir konining birlamchi rudalarida mis, molibden, oltin, kumushva nodir element (selen, tellur, reniy, vismut, indiy) lar bor.
Konning qurshovchi jinslarida o‘rta temperaturali plutonogen-gidrotermal konlariga xos bo‘lgan o‘zgarishlar (seritsitizatsiya, kvarslanish, xloritizatsiya, ortoklazizatsiya) vamayda darzlar keng rivojlangan bo‘lib, ular rudalarninghosil bo‘lishida muhim rol o‘ynaydi.
Ko‘pchilik mutaxassislarning fikriga ko‘ra, Kalmoqqir konining rudalari granodiorit-porfir va sienito-diorit porfirlar shtoklari bilan genetik bog‘langan.
Muruntov oltin koniNavoiy viloyatining Tomdi xududida joylashgan bo‘lib, mohiyati va zahirasi bo‘ycha Evro-Osiyoda ma’lum bo‘lgan oltin konlarning eng kattasi hisoblanadi. Bu kon haqidagi daslabki ma’lumotlar o‘tgan asryillariga to‘g‘ri kelishiga qaramasdan (A.F. Sosedko va boshqalar, 1930) uning shakllanishi asosan 1956-65 yillar davomida sobiq ittifoq rahbariyatining tashabbusi va keng geologik jamoatchilikning tinimsiz olib borgan mashaqqatli qidiruv, razvedka va ilmiy tadqiqot ishlari oqibatida dunyodagi mashhur oltin konlar qatoriga kiradi va 1969 yili 21-iyulda ilk bor oltin quymasi olindi.
Bu ishlar samarasi sifatida bir guruh geologlar yuksak davlat mukofatiga sazovor bo‘ldilar. Bu konning topilishi O‘zbekistonda yana bir qancha oltin konlarini (Myutenboy, CHarmiton, Kokpatas, Zarmiton va boshqalar) ochilishiga olib keldi. Hozirgi kunda, Muruntov oltin kon ochik karer usuli bilan 780 m chuqurlikdan har yili 50-60 tonna yuqori sifatli (999,9 probali) sof oltin olinmoqda.
Konning hosil bo‘lishida va geologik tuzilishida kembriyga qadar qora Besopan cho‘kindi tog‘-jinslari va quyi paleozoy yoshidagi tektono-magmatik jarayonlari asosiy rol egallaydi (16-rasm).