Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
Yuzani 
kimyoviy 
tozalash 
yo‘li 
orqali 
reagentlarning 
faollashtirish mexanizmi
Minerallarni flotatsiyalashning bunday mexanizmiga misol bo‘lib 
kislotalarning faollashtiruvchi xususiyati xizmat qiladi. 
Masalan, sulfat kislota oksidlangan pirit rudalarini flotatsiyalashda 
faollashtiruvchi hisoblanadi. Temir sulfidlari kuchli oksidlanganda 
ularning yuzasi gidrofil oksidlanish mahsulotlaridan iborat, na ion, na 
elektron 
o‘tkazmaydigan ekran bilan qoplanadi. Shu sababli 
ksantoganetlarning sul’fidli yuzalar bilan ta`sirlashishi juda kuchsiz va 
bog‘langan 
yig‘uvchi 
reagent 
oksidlanish 
mahsulotlarining 
gidrofillashtirish harakatini to‘xtatishga qodir bo‘lmaydi. Kislota 
qo‘shilgandan so‘ng oksidlangan gidrofil temir birikmasi eriydi, sul’fidli 
yuza ochiladi va mineralning samarali flotatsiyalanishi uchun kerak 
bo‘ladigan yig‘uvchining sorbsion qatlami hosil bo‘lishiga olib keladi 
[10]. 
Ushbu mexanizm bo‘yicha tarkibida nikel saqlagan pirrotinlarni 
faollashtirish uchun yaxshi natijalarga ko‘p asosli kislotalarni, masalan 
shavel kislotasini yoki yangi tayyorlangan sulfat kislotasini qo‘llash orqali 
erishiladi. 
Yuzadagi qobiqni kislota yordamida eritish kassiterit, ilmenit, 
folframit, flyuorit va boshqa minerallarning oksigidril yig‘uvchi reagentlar 
bilan flotatsiyalanish qobiliyatini oshiradi. 

---

100 
29-rasm. 
Kvarts. Faollashgunga qadar va so‘ng 
Masalan, ftorit kislotasining berilni faollashtirish uchun qo‘llanilishi 
mineral yuza sirtidan gidrofil kremniy-kislorodli cho‘kmalarni eritishi 
hisobiga beril kationlarini yuzasini ochib, oleatning kimyoviy so‘rilish 
ulushini oshirishga xizmat qiladi va mineral yuzasida yig‘uvchining 
optimal so‘rilgan qatlami hosil bo‘lishiga imkon yaratadi. 
Xuddi shunaqa mexanizmda oksigidril yig‘uvchilar yordamida 
flotatsiyalashda faollashtiruvchi sifatida ishqorlar va kompleks hosil 
qiluvchi birikmalar (sianidlar, fosfatlar, ftoridlar va h.k.) qo‘llaniladi. 
Masalan, o‘yuvchi natriyning yuqori konsentratsiyasi silikatlarning qisman 
erishiga olib keladi. Bu esa spodumenni tanlab faollashtirishda 
qo‘llaniladi. 
O‘z navbatida sianidlar kuchli oksidlangan mis sulfidlarini 
faollashtiruvchi hisoblanib, bunda misning oksidlangan birikmalari sianid 
yordamida oson eriydi. Ammo faollashtirish jarayonini o‘tkazishda 
xushyor bo‘lish zarur. Oksidlangan qobiqni eritishda ortiqcha sianid mis 
sulfidlarini ularni sulfgidril yig‘uvchilar bilan flotatsiyalashda tazyiqlab 
qo‘yishi olib keladi.
Sfaleritni mis tuzlari bilan faollashtirish [1] 
Misol: Kvarsni ikki valentli og‘ir metallar kationlari bilan 
faollashtirish. Kvars olein kislotasi bilan flotatsiyalanmaydi, chunki, unda 
o‘zida qiyin eruvchi sovun beradigan kation saqlamaydi. Yig‘uvchi toza 
kvarsda so‘riladi, lekin aloqa mustahkamligi katta emas. Kvars 
faollashtirilgandan so‘ng olein kislotasi bilan flotatsiyalanadi. Ular 
elektrostatik yoki kimyoviy o‘zaro ta`sirlashadi. 

---

101