Foydali qazilma boylik konlarini ochiq usulda qazishda tog‘ jinslari siljishi

9-rasm. Bortni kuchlarni algebraik yig’insisi usulida hisoblash.

Grafik bo‘yicha agar bort qiyaligi α berilgan bo‘lsa va hisoblab topilgan ishqalanish burchagi ρ_n bo‘yicha H’ topiladi va u bo‘yicha H₉₀ - va otkos optimal balandligi H = H' hisoblab topiladi; H’=H/H₉₀

10-rasm. Otkos balandligini uning qiyalik burchagiga bog’liqlik grafigi.

Agar otkos balandligi H berilgan bo‘lsa H90 va H' hisoblab topilib α grafik orqali topiladi (10-rasm).

Yuqoridagi chekli ustuvorlik formulasida N_i - blok massasining normal tashkil qiluvchisi, T_i - urinma tashkil qiluvchi.

Bort oldi massivini ustuvorlik sharti quyidagicha hisoblanadi:

Agar ushbu yechim birdan kichik bo‘lsa, ustuvorlik rioya qilinmayapti va otkos qiyaligini kamaytirish yoki balandligini kamaytirish kerak bo‘ladi. Agar birdan katta boMsa ustuvorlik ortig‘i bilan boMib, u o ‘z yo‘lida ochish ishlari hajmini ko‘paytiradi.


Otkoslarni muhofazalash choralari

Bort oldi massivini mustahkamlashni sun’iy yo‘llari mavjud, bularga quyidagilar kiradi (11-rasm):

11-rasm. Bort oldi massivini mustahkamlash sxemalari.
a) Temir-beton ustunlari, ankerlar bilan. trosslar bilan mexanik mustahkamlash[l];
b) Sementatsiya yordamida fizik-kimyo mustahkamlash, polimcr materiallarini va mustahkamlovchi suyuqliklarini kiritish orqali.
d) Beton suyuqligi bilan himoyalovchi qoplamani bosim ostida skvajinaga haydash.
Siljish jarayonini kuzatishning zamonaviy usullari

Hozirgi kunda siljish jarayonini kuzatishning zamonaviy usullaridan biri bo‘lgan sun’iy yoldosh orqali kuzatish usuli e’tiborga loyiq. Ulardan biri bu Amerika sun’iy yoldosh tizimi ta’limni global pozitsiyalash tizimi (GPS NAVSTAR) hisoblanadi (12-rasm). U WGS84 ga asosan real vaqtda geodezik tizimni o‘rnini aniqlashni ta’minlaydi. Tizim tarkibi 3 moduldan yoki segmentdan tashkil topgan:

- kosmik segmenti;
- boshqarish segmenti;
- tadqiqot segmenti
Marksheyderiyada asosiy o‘lchash ishlari GPS texnologiyasi yordamida bajarilib, unda sun’iy yoldosh bilan priemnik (qabul qilgich) orasidagi masofa oichanadi. Bu bevosita qo‘shimcha o‘lchashlar asosida, ta’limni sun’iy yoldoshdan qabul qilgichga yuborilgan signallar va uning texnik tasnifi asosida amalga oshiriladi.