Fotoqarshiliкlarining xaraкteristiкalarini olish abdug’aniyev M, Umurzaqov M, Qo’chqarov A

Fotoqarshiliкlarining xaraкteristiкalarini olish abdug’aniyev M, Umurzaqov M, Qo’chqarov A

FOTOQARSHILIКLARINING XARAКTERISTIКALARINI OLISH

Abdug’aniyev M, Umurzaqov M, Qo’chqarov A

AndMI, AT-205

Laboratoriya ishi №4

Fotoqarshiliklar

Ichiki fotoeffekt ta’sirida ishlaydigan yarim o’tkazgich elementlar fotoqarshiliklar deb ataladi.

AndMI, AT-205

Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda ko’pincha yorug’lik oqimini elektr tokiga o’zgartiradigan va yorug’lik oqimining o’zgarishini seza oladigan elementlardan - fotoo’zgartkichlardan foydalanish zaruriyati vujudga keladi. Fotoelementlar, fotodiodlar va fotoqarshiliklar avtomatikaning ana shunday elementlari hisoblanadi. Ular avtomatik sistemalarda jarayonlarni boshqarish va nazorat qilishda keng tarqalgan.

UMUMIY MA’LUMOTLAR

Fotoeffekt — moddalarning elektromagnit nurlanish taʼsirida elektron chiqarishi. Fotoeffekt hodisasini 1887 yilda nemis fizigi G.Gers ochgan.

AndMI, AT-205

Fotoeffektning asosiy qonuniyatlari:

fotoelektronlarning eng katta kinetic energiyasi nurlanish chastotasi 03 ortishi bilan chiziqli ortadi va nurlanishning intensivligiga bogʻliq boʻlmaydi.

har bir modda uchun uning sirtining maʼlum holatiga va T=0 K trada chegara — nurlanishning eng kichik chastotasi P50 (yoki eng katta toʻlki n uzunligi ^0) mavjud boʻlib, bu chegaradan tashqarida F. sodir boʻlmaydi;

chiqarilayotgan elektronlar soni nurlanish intensivligiga proporsional;

AndMI, AT-205

Mavjud fotoo’zgartkichlar ishlash prinsipiga qarab uch turga bo’linadi:

tashqi fotoeffektli

ichki fotoeffektli;

ventil fotoeffektli

fotoo’zgartkichlar ishlash prinsipiga

AndMI, AT-205

Tashqi fotoeffektli fotoelektr o’zgartkichlarining ishlash prinsipi quyidagi hodisaga asoslangan:

Tashqi fotoeffektli fotoelektr o’zgartkichlarining ishlash prinsipi quyidagi hodisaga asoslangan:

Agar ichida elektrodlar kavsharlangan havosiz lampadagi elektrodlarning biri - katod yoritilsa, yorug’lik ta’siri ostida elektrod materialidan elektronlar tashqariga chiqib, tashqi manba kuchlanishi hosil qilayotgan elektr maydonining yordamida ikkinchi elektrod - anod tomon harakatlanadi va fototok paydo bo’ladi.

AndMI, AT-205

Ichki fotoeffektli fotoo’zgartkichlarning ishlashi fotoelement-ning ichki qarshiligining yoritilishiga qarab o’zgarishi hodisasiga asoslangan. Shuning uchun ham bunday fotoelementlar "fotoqarshiliklar" degan nom olgan. Fotoqarshiliklarda elektronlar yorug’lik ta’siri ostida fotosezuvchan qatlamdan chiqib ketmasdan, shu qatlamda qoladilar.

Ichki fotoeffektli fotoo’zgartkichlarning ishlashi fotoelement-ning ichki qarshiligining yoritilishiga qarab o’zgarishi hodisasiga asoslangan. Shuning uchun ham bunday fotoelementlar "fotoqarshiliklar" degan nom olgan. Fotoqarshiliklarda elektronlar yorug’lik ta’siri ostida fotosezuvchan qatlamdan chiqib ketmasdan, shu qatlamda qoladilar.

AndMI, AT-205

Agar elektr toki manbai, o’lchov asbobi va fotoqarshilikdan iborat bo’lgan berk elektr zanjirida fotoqarshilik yoritilsa, yorug’lik oqimi F ta’siri ostida fotoqarshilikning ichki qarshiligi (yarimo’tkazgich qarshiligi) Rf o’zgaradi, natijada yuklanish qarshiligi Rn orqali o’tadigan tok If ham o’zgaradi:

Agar elektr toki manbai, o’lchov asbobi va fotoqarshilikdan iborat bo’lgan berk elektr zanjirida fotoqarshilik yoritilsa, yorug’lik oqimi F ta’siri ostida fotoqarshilikning ichki qarshiligi (yarimo’tkazgich qarshiligi) Rf o’zgaradi, natijada yuklanish qarshiligi Rn orqali o’tadigan tok If ham o’zgaradi:

If = U / (Rf + Rn),

bunda U - manba kuchlanishi.

Fotoqarshilikning sezuvchanligi Sf uning xarakteristikasi If = f(f) ga muvofiq aniqlanadi:

Sf = If/F, [mA/lm]

http://fayllar.org