|
Ehtiyotlik 1. Mahsulotning tsitrus daraxtlariga nisbatan xavfsizligi oralig'i 28 kun, maksimal oraliq mavsumda 1 marta; guruch uchun xavfsizlik oralig'i 15 kun, maksimal foydalanish mavsumda 2 marta. 2. Mahsulot asalarilar va baliqlar, ipak qurti kabi suv organizmlari uchun toksikdir. Qo'llash paytida atrofdagi asalarilar koloniyalariga, asal manbai ekinlarining gullash davri, ipak qurti kamerasi va tut doirasiga yaqinlashmaslik kerak. Akvakultura maydonidan uzoqroq turing va aplikatorni daryolar va ko'llar kabi suv havzalarida tozalamang. 3. Ushbu mahsulot qovun, tamaki va marul ko'chatlariga sezgir, iltimos ehtiyot bo'ling. 4. Ushbu mahsulotni ishlatganda suyuqlikni to'kmaslik uchun himoya kiyim va qo'lqop kiying. Dori-darmonlarni qo'llaganingizdan so'ng, uskunani yaxshilab tozalang va paketni chuqur ko'mib tashlang yoki yoqing va darhol qo'lingizni yuving va yuzingizni sovun bilan yuving. - 5. Diffin kam zaharli pestitsid bo'lsa ham, u pestitsidlarni xavfsiz qo'llash qoidalariga rioya qilishi kerak. Agar u tasodifan zaharlangan bo'lsa, uni atropin yoki fosfatidilxolin bilan organofosfor pestitsididan zaharlanish holatlarida davolash mumkin va davolanish uchun kasalxonaga yuborish kerak.
- 6. Turli xil ta'sir mexanizmlari bilan insektitsidlarni aylantirish tavsiya etiladi.
- 7. Ishqoriy pestitsidlar bilan aralashtirib bo'lmaydi. Asalarilarni himoya qilish uchun ularni gullash paytida ishlatishdan saqlaning.
- 8. O'rim-yig'im oldidan turli xil ekinlardan foydalanishni to'xtating.
- Fosfororganik birikmalar.
- Hozirgi kunda fosfororganik birikmalar juda katta gurux moddalardan iborat, ular biologiya, meditsina, veterinariya va o’simlikshunoslik soxalarida keng qo’llanilib kelinmoqda. Ko’plab FOB lar kuchli insektitsid, akaritsid va hattoki bakteritsid hisoblanadi. Ularning eng muhim xususiyatlaridan
- birinchisi: tashqi muhitning har qanday sharoitda samarali ta’sir qilish xossasiga ega.
- Ikkinchidan ular kuchsiz zaharli, masalan: xlor organik birikmalarga nisbatan, organizmda tezda parchalanib ketadi;
- Uchinchidan bu preparatlarni sintez qilish natijasida yanada samarali va zaharsiz preparatlar yaratilmoqda.
- Organik fosforning insektitsid ta’sir qiluvchi (preparatlaridan) birikmalaridan uning unumlari: fosfon kislotasi, fosfor kislotasi va tisfosfor kislotalari muhim ahamiyatga ega.
- Fosfororganik birikmalarning yuqori insektitsid ta’siri va tashqi muhitning noqulay sharoitlarida ham kuchini yo’qotmasligi ularning kelajakda yanada keng ko’lamda ishlatilishi imkon beradi.
- Fosfororganik birikmalarning odam va hayvonlar organizmidagi turli parazitar bo’lmagan kasalliklarga qarshi qo’llanilishi ishlab chiqilmagan bo’lsada, ularning ayrimlari mikroblarni o’ldiruvchi, yana boshqalari ayrim xavfli o’smalar o’sishini bostiruvchi ta’sir qilishi, yana birlari ko’z ichidagi bosimni tushirish, ichaklarning ishini yaxshilashi aniqlangan.
- Ta’sir mexanizmi: FOB larning ta’sir mexanizmi asosini holinesterazaning fosforlanishi tashkil qiladi, bu quyidagi formulada keltirilgan:
- Es – Fermentning esteraza qismi:
- Ap – Fermentning anion qismi.
- Bu reaktsiya natijasida faol bo’lmagan holinesteraza birikmasi hosil bo’ladi va atsetilholin parchalanmay qoladi. U ko’p miqdorda to’planib, kuchli autointoksi-kasiya va birdaniga modda almashinuvi jarayoni buzilishiga olib keladi. Xashoratlar o’limi bir necha daqiqadan keyin ro’y beradi, chunki markaziy va periferik gangliyalarda holinesterazani tezda faolligini pasaytiradi.
- Ko’pchilik FOB lar hayvonlar va xashoratlar organizmida sezilarli o’zgarishlarga olib keladi va ular holinesterazani blokada qilish qobiliyatini yo’qotadi. Ayrim FOB lar tezda oksidlanib qoladi yoki izomerlanadi, buning natijasida kuchsiz birikmalar o’rniga kuchli antiholinesteraza moddalar paydo bo’ladi, shuning uchun chorvachilikda ularning minimal eng kichik dozalaridan foydalaniladi.
- Zaharliligi: FOB lar noto’g’ri va me’yoridan ko’p miqdorda qo’llanilganda kuchli zahar hisoblanadi. Buning asosini holinesteraza fermentining faolligi pasayishi va atsetilholinning ko’payib ketishi tashkil qiladi. Zaharlanish belgilari, so’lak ko’p ajrala boshlaydi, nafas olish qiyinlashadi, bronxospazm, tsianoz kuzatiladi, ich ketadi. Zaharlanish kuchli bo’lsa avval ayrim muskullar qaltirashi, keyinchalik butun tana muskullari qaltirashi kuzatiladi. Bu hol oldi olinmasa hayvon kollaps holatiga tushadi va o’lim bilan tugaydi. Zaharga qarshi antidot – atropin sul’fat va holinesteraza reaktivatorlari.
- Zararkunandalarga qarshi cheksiz kurashda insektitsidlardan foydalanish ko'lami va hajmi o'sib bormoqda. Bundan tashqari, o’simliklarni parvarish himoya qilishda ularni turi, ya'ni asalarilar uchun havfli bo’lgan pestitsidlarning turi ortib bormoqda. Masalan, 2008 yilda AQSh qishloq xo'jaligida qo’llanilgan vositalar orqali 1970 yilga nisbatan 24 baravar ko'proq foydalangan.
- Dunyoning bir qator mintaqalarida asalarilarning o'limi yaqin o'tmishdagi “meyor" dan bir necha baravar ko'pdir. Qo'shma Shtatlar har yili asalarilar koloniyasining uchdan bir qismini yo'qotadi.
- Evropa oziq-ovqat xavfsizligi idorasi (EFSA) hozirgi vaqtda asalarilar uchun xavf tug'diradigan 5000 ta formulada 450 ga yaqin kimyoviy moddalar mavjudligini taxmin qilmoqda. Asalarilar haqiqiy dehqon xo'jaligi bilan ajralib turadi, shuning uchun ular tabiatdan hamma narsani uyaga tortib olishadi. Asalarilar sabr bilan nektar yig'ish va atrofdagi dalalarda gul changi tashish o'rniga, tabiatdan chiqit mahsulotlarni tashib kelmoqda
- Mamlakatimizda "asalarilar va zararkunandalarga qarshi vositalar" muammosi G'arbiy Evropaga qaraganda kamroq. Sababi oddiy – biz o'simliklarni himoya qilish vositalaridan foydalanish ko'lami bo'yicha ushbu mamlakatlardan farq qilmoqdamiz.
- Ammo bu kechikish vaqtinchalik va mahalliy qishloq xo'jaligi rivojlanishi bilan kamayadi.
- Shuning uchun muammoning oldini olish uchun quyidagilar zarur: asalarilar uchun toksikligi past bo'lgan insektitsidlardan foydalanish, dalalarni qayta ishlash uchun to'g'ri vaqt va muddatlarni tanlash lozim.
- To'g'ri tanlangan ishlov berish vaqti asalarilar zaharlanishining oldini olishning muhim shartidir. Asalarilar "ishlab chiqarishda" zaharlanishadi, ya'ni dalalarda, nektar va changlatuvchi o'simliklarni to'plashadi. Shuning uchun zaharlanishning oldini olishning eng muhim shartidir. Buning uchun siz asalarilarning ish tartibi shartlarini bilishingiz kerak. Asalarilar mavsumiy ishlaydi. Bundan tashqari, ularning ish mavsumi deyarli bizning dam olish mavsumimizga to'g'ri keladi-aprel oyining oxiridan oktyabr oyining o'rtalariga qadar, 10C dan past bo'lmagan haroratlarda, maqtalgan mashaqqatli mehnatga qaramay, hasharotlar faqat kunduzi ishlaydi - 6.00 dan 18.00 gacha va faqat aniq quyoshli ob-havoda.
- Shuning uchun, faqat kechqurun ekinlarga kimyoviy vositalarni qo’llash asalarilarga preparatning purkalgan eritmasi tomchilari bilan va yangi ishlov berilgan sirt bilan aloqa qilishdan qochishga imkon beradi. Bulutli sovuq havoda, asalarilar uchun uyaning qulayligi ishlash istagidan kuchliroq bo'lganida, toksik bo'lmagan preparatlar bilan davolash nisbatan xavfsizdir.
- Asalarilar hid bilishda ajoyib tuyg'usiga ega. Ayrimlari uyadan uzoqligi 10 km bo’lgan masofagacha borib ma’lumot to’plash xususuyatiga ega. Ular yangi ma’lumot topishsa asalarilar nafaqat oziq-ovqat manbaiga masofani, balki gullarni o'simliklarga qaysi yo'nalishda uchishni ham bildiradigan raqsni ijro etadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
