Fosforitlar

3.2. KOMPLEKS O'G'ITLAR, ULARNING TURLARI, OLINISHI, QISHLOQ XO’JALIGIDA

TUTGAN O’RNI

Kompleks o'g'itlar tarkibida ikki va undan ortiq oziqa elementi ushlaydi. O'g'itlarni zavodlarda qoplarga solish, tashish, tushirish, omborlarda saqlash, tuproqqa solish va shu kabilar ko'p mehnat va katta xarajat talab qiladi. Bu xarajatlarni kamaytirish uchun konsentrlangan, shu bilan bir qatorda kompleks o'g'itlar ishlab chiqarish juda muhimdir. Keyingi yillarda kompleks o'g'itlar ishlab chiqarish sur'atlari ortib bormoqda.

Kompleks o'g'itlarni, tabiiy fosfatlarni nitrat kislota bilan ishlov berish orqali yoki fosfat kislotasini ammiak bilan neytrallab olish mumkin. Masalan, nitrofos nitrofosk, azofosk va boshqalar ko'p ishlab chiqariladigan murakkab o'g'itlardir.

Fosfatlarni nitrat kislota bilan parchalanganda quyidagicha reaksiya boradi.

Ca₅(PO₄)₃F + 10HNO₃ = 3H₃PO₄+5Ca(NO₃)₂ + HF + 290 kJ

Hosil bo'lgan moddalar aralashmasi ammiak bilan neytrallanadi.

5Ca(NO₃)₂ + 3H₃PO₄ + 3NH₃ = 1,5Ca(H₂PO₄)₂ + 3NH₄NO₃ +3,5Ca(NO₃)₂

1,5Ca(H₂PO₄)₂ + 3,5Ca(NO₃)₂ +3NH₃ =3CaHPO ₄ + 3NH₄NO₃ +2Ca(NO₃)₂

Bu reaksiyada kalsiyning 60%i kalsiy monogidrofosfatga aylanadi. So'ngra hosil bo'lgan aralashma qolgan kalsiyni erimaydigan karbonatga aylantirish uchun ammiak va uglerod (IV)- oksid bilan ishlov beriladi.

2Ca(NO₃)₂+ NH₃+ 2CO₂+2H₂O = 2CaCO₃ + 4 NH₄NO₃

Reaksiya umumiy holda yozilganda quyidagicha bo'ladi.

5Ca(NO₃)₂+3H₃PO₄+10HNO₃+2H₂,O =3CaHPO₄+ 10NH₄NO₃+2CaCO₃

Natijada tarkibida ikkita ozuqa element (N va P) saqlovchi o'g'it hosil bo'ladi, unga