Forum ziyouz com Ilm va ziyo => Darsxona => Arab tili saboqlari => Mavzu boshlandi: Musannif Adham 13 Iyul 2008, 01: 59: 11

So'z qoliplari.

Arab tilidagi so'zlarning xilma-xil shakllarini bir tartibga solish maqsadida ularni qolip (vazn)lar bilan ifodalanadi. Masalan, 3 harfli I bob fe’lining umumiy qolipi sifatida فَعَلَ — "œfa’ala" — qildi o’zagi ishlatiladi. Bunda "œف " harfi fe’lning birinchi o’zak undoshini, "œ ع " harfi ikkinchi o’zak undoshini, "œ ل " harfi esa uchinchi o’zak undoshini ifodalaydi. Har qanday so'zning qolipi shu harflar asosida yasaladi. Harakatlari va shakl yasovchi undoshlari esa shunday ko’chirib qo’yiladi.

Quyidagi so'zlar ushbu qoliplar bo’yicha yasalgan:
فَعَلَ ← دَرَسَ ؛ فَعِلَ ← عَلِمَ ؛ فِعْلٌ ← عِلْمٌ ؛ فَاعِلٌ ← عَالِمٌ ؛ مَفْعَلَةٌ ← مَدْرَسَةٌ

Eslatma: To’rt yoki besh harfli fe’lni yoki undan yasalgan ismni qolipga solinganda to’rtinchi undosh ham, beshinchi undosh ham ل harfi bilan belgilanadi:
تَرْجَمَ ← فَعْلَلَ ؛ مُتَرْجِمٌ ← مُفَعْلِلٌ ؛ سَفَرْجَلٌ ← فَعَلَّلٌ
Nom: Re: Arab tili grammatikasi
Yuborildi: Musannif Adham 24 Iyul 2008, 07:56:23
Lug’at bilan ishlash.

Lug’atlar asosan o’zak asosida tuzilgan bo’ladi. Ularda bir o’zakka oid bo’lgan so'zlar bir joyda beriladi. Bunday luga’at bilan ishlashda so'zning tarjimasini bilish uchun avval uning o’zagini aniqlash kerak. Ammo bu narsa ko’p o’qib, o’rganib erishiladi. Agar o’quvchiga bir o’zakka oid bir necha so'zlar ma’lum bo’lsa, ularning o’zagini topish osonroq bo’ladi.

Masalan, دَرْسٌ ، مَدْرَسَةٌ ، تَدْرِيسٌ ، مُدَرِّسٌ so'zlari "œ درس " o’zagi asosida va كَلِمَةٌ ، مُتَكَلِّمٌ ، كَلاَمٌ ، تَكَلَّمَ so'zlarining o’zagi esa "œ كلم " o’zagi asosida hosil qilingan.

Ushbu so'zlarning ma’nosini topishda ularni shu o’zaklar bo’yicha qidirish lozim. Ya’ni, مَحْمُودٌ ، أَحْمَدُ ، حَمِيدٌ ، حَمِدَ so'zlarining ma’nolarini lug’atlarda alifbo tartibida emas, balki "œ ح " harfidan boshlab, "œ حمد " o’zagidan qidirish kerak bo’ladi.

Nom: Re: Arab tili grammatikasi
Yuborildi: Musannif Adham 26 Iyul 2008, 13:53:18