Фонетик сатҳ бирликлари


XI.  Dixotomik  fonologiya  nazariyasi



Download 0,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/73
Sana14.01.2022
Hajmi0,96 Mb.
#363805
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   73
Bog'liq
fonetik sath birliklari

XI. 

Dixotomik  fonologiya  nazariyasi. 

Bu  nazariya  jahon  tillarining 

barchasiga  tatbiq  etilishi  mumkin  bo‗lgan  universal  dixotomik  tasnif  prinsiplarini 

ishlab  chiqish  g‗oyasiga  asoslanadi.  Bunday  tasnif  usuli  dastlab  P.O.  Yakobson, 




 

63 


G.M.  Fant  va  M.  Xalle  tomonidan  ishlab  chiqilgan  bo‗lib,  unda  tovushlarning 

akustik va artikulyatsion jihatlariga asoslangan 12 nafar differensial (farqlanuvchi) 

belgisi  borligi  aniqlanadi,  shu  belgilar  asosida  zidlanishning  quyidagi  turlari 

yuzaga kelishi mumkinligi qayd etiladi:

1

 

1)  unli – unli emas 



(akustik jihati: 

aniq ifodalangan formant strukturasining 

borligi yoki yo‗qligi; 

artikulyatsion jihati: 

havo oqimining ovoz yo‗lidan o‗tishida 

un paychalarining tebranishi); 

2)  undosh  –  undosh  emas 



(akustik  jihati: 

energiyaning  past  yoki  baland 

darajada  bo‗lishi; 

artikulyatsiya  jihati: 

og‗iz  bo‗shlig‗ida  to‗siqning  borligi  yoki 

yo‗qligi); 

3) kompakt - diffuz; 

4) kuchli -kuchli emas; 

5) jarangli - jarangli emas; 

6) burun - og‗iz (yoki: nazallashgan - nazallashmagan); 

7) bo‗lingan - bo‗linmagan; 

8) keskin - keskin emas; 

9) glottal - glottal emas; 

10) past tonallik - yuqori tonallik; 

11)    bemol  tonallik  -  oddiy  tonallik  (mac.,  rus  tili  undoshlarining  lablangan 

unlilar oldida qo‗llanishi) 

12) diez - oddiy tonallik (mas., rus tilining t‘ va t, k‘ va k undoshlari) kabi. 

Fonemalarning  farqlanish  belgilari  barcha  tillar  uchun  umumiy  bo‗lgan  bu 

dixotomik tasnifni A.M. Shcherbak turkiy tillarga, prof. A. Abduazizov esa o‗zbek 

tiliga ham tatbiq etishgan.  


Download 0,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   73




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish