Фойдали қазилма конларини излаш ва қидириш” кафедраси 5А140813 “Геокимё, минералогия ва петрология” мутахассислиги 1-босқич магистратура талабаси

Тадқиқот ҳудудининг геологик тузилиши

Замонавий тектоник тузилишдаги Кулжуктов тоғлари палеозой тоғ жинсларининг ядросида қатламининг субширот кенгайишининг ялпи кўтарилиши ва кайнозой платформаси қопқоғининг мезозой конлари билан қанотларда. Қатлам билан пойдевор габбро-диорит (λδС₃) гранодиорит-гранит (γР₁) жинсларининг магматик комплекслари томонидан бузилган ордовик-ўрта-юқори кўмир ёшидаги жинсларнинг мураккаб чўкинди, вулканоген-чўкинди комплекслари билан ифодаланади.

1. 
   Стратиграфияси
   

Туманнинг тектоник ривожланишининг барча босқичларининг геологик шаклланиши турли тизимли нисбатларда турли даражадаги замонавий эрозия кесимида намоён бўлади: палеогеосинклинал, палеоороген, позднеороген ва платформа.
Палеогеосинклинал режим ўрта ордовикдан олдинги бурчакка қадар кенг вақт оралиғини қамраб олади. Раннегеосинклинал ҳосилалар палеозой Кулжуктау чиқиши майдонининг 70% қисмини ташкил қилади. Улар асосан минтақанинг Шимолий ва Шарқий қисмларида кенг тарқалган ва кенг ва пастки кенгликдаги тор чизиқлар шаклида кузатилади. Алевролитлар, гравелитлар, конгломератлар, кремнийли жинслар ва андезит ва андезито базальт таркибининг вулқонлари қатламлари билан қайта ишланган сланец ва қумтошлар устунлик қилади.
Бундан ташқари, минтақада, асосан, унинг Марказий ва ғарбий қисмида чекланган ривожланиш - Белтау синклинали қанотларида, Марказий ва ғарбий қисмида, Тозбулак гранитоид массивининг ғарбий қисмида, султанбибина антиклиналининг ядросида, дарбазин (S₁dr), Учқудуқ (S₁uch) ва дженгелди свита (S₁dz₁) пландоверия ва пастки субвитини бирлаштирган вулқон-карбонат-терриген шаклланиши. Қайта ўзгарган қумтошлар, алевролитлар, гравелитлар, конгломератлар, линзалар, оҳактошлар ва андезит таркибининг вулқонлари жойлашган сланецлар устунлик қилади. Ҳудудда Ойдинбулоқ (O₃ob), Янгиказган (S₁jAn) юқори подсвит га тегишли, Женгелди (S₁dz₂), бажгужумди (S₂bg) ва туркментау (D₁) свитаси турли хил карбонат шакллари устунлик қилади. Карбонат шаклланиши ҳудуднинг палеозой тузилишларининг 60% қисмини эгаллайди.
Юқорида тавсифланган карбонат конлари султанбибин (D₂sb) ва арапказган (D₂ak) тўпламларини бирлаштирган кремнили-карбонат шаклланишининг жинсларини ўз ичига олади.Улар, асосан, туманнинг Марказий қисмида тор чизиқлар шаклида пайдо бўлади. Султанбибин свитаси таркибида линзали оҳактош, кремнили тоғ қатламлари ва арапказган - кремнийли-кварц жинсларининг бир қисми бўлиб, қатламлар, оҳактош линзалари, кварцит қумтошлари, сланец. Раннегеосинклинал тузилишларнинг умумий қалинлиги 4500 м га тенг.
Таушан (S₂ts) ва Камйстин (C₂-₃km) свиталарини бирлаштирган вулканоген-терриген шаклланиши билан боғлиқ бўлган палеозой кесмаси Кулжуктау инверцион-эрта-ренал ўрта-юқори бурчакли тузилмалар билан якунланади. Улардан биринчиси минтақанинг Марказий ва Шарқий қисмларида ишлаб чиқилган бўлиб, унда асосий цинклинал ва грабен-цинклинал тузилмаларни ташкил этувчи барча қуйи конларни номувофиқ ҳолда қоплайди. Пастки қисмида қатлам ва линзалари липарит, туфф, юқори қатламли қумтошлар, алевролитлар ва гравелитлар, туфақумтошлар, эффузив ўрта ва нордон жинсларнинг қатламлари бўлган сланец билан қопланган кремнийли жинслар мавжуд. Олтиннинг кўплаб маъдан намоёнлари, шу жумладан, Таушан ва Янгиқазган конлари унинг чегараларида жойлашган.
Камистин свитасининг конлари таушан свитасининг жинсларини ривожлантириш доирасида Шимолий-ғарбий чўзилувчан бўлинмалар шаклида кенг тарқалган бўлиб, цинклиналларнинг ядровий қисмларини тузади. Тўпламнинг кесилиши асосан қўпол - блокли жинслар-конгломератлар, қумтошлар ва алевролитлар қатламлари бўлган гравелитлар билан мураккаблашади. Қувват 450 м.
Палеозой чўкинди ва вулканоген ҳосилаларининг умумий қалинлиги 5500-6000 м га этади.
Платформа қопқоғининг конлари минтақанинг этагида ва алоҳида интракраниал депрессияларда ва қуруқ каналларда кенг тарқалган. Қатламлик пойдевор устида лойқалик билан ётади ва конгломераларı, қумтошлар, лой, оҳактошлар ва умумий қуввати 200 800 м доломитлер томонидан тақдим (Апта дан сенон учун) бўр ёши конларини ажратилган. аниқ бурчак келишмовчилик ҳолда улар палеоген ва неожен лой, алевролитлар, Марн, қумтошлар 350-400 м умумий қувватига эга қобиқларнинг қалинлиги ётади.
Тўртламчи даврлар конгломератлар, шағал, қум-шағал ва қумлар билан қопланган материаллар аралашмаси билан ифодаланади. Тўртдамчи даврларнинг умумий қалинлиги 0,5 дан 150 м гача ўзгариб туради.

2.